|

انسداد تحريم‌ها راهکار اروپا مقابل آمريکا

نعمت احمدي . حقوق‌دان

با خروج آمريکا از برنامه اقدام مشترک که برخلاف تعهدات بين‌المللي کشورها صورت گرفت، مسئله تداوم برجام بين ايران و ديگر اعضای گروه 1+5 و اتحاديه اروپا و سازمان ملل به بحث روز تبديل شد. برجام يا توافق اتمي ايران از توافقات مهمي است که دولت اوباما، اتحاديه اروپا و شوراي حکام سازمان ملل در کارنامه خود باقي گذاشتند. اهميت اين توافق‌نامه به درجه‌اي از اعتبار بين‌المللي بود که دو نفر از معماران اصلي آن جان کري، وزير امور خارجه وقت آمريکا و محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه ايران از سوی سازمان‌ها و نهادهاي مختلف به عنوان کانديداهاي دريافت جايزه صلح نوبل معرفي شده و جزء اصلي‌ترين گزينه‌هاي جايزه صلح بودند. مهم‌ترين دستاورد حقوقي توافق‌نامه برجام اتخاذ يك روش حقوقي- سياسي بود که با آن، قطع‌نامه‌هايي که ذيل فصل هفتم منشور سازمان ملل عليه يکي از کشورهاي عضو تصويب شده بود، به وسيله قطع‌نامه ديگری، نقض و وارد ادبیات سياسي سازمان ملل شد. وقتي شوراي امنيت سازمان ملل عملکرد کشوري را برخلاف مصالح جهاني تشخيص داده و ذيل فصل هفتم قطع‌نامه عليه آن دولت صادر مي‌کرد، راهکار برون‌رفت از شمول قطع‌نامه ذیل فصل هفتم، حمله به کشور مورد نظر يا تغيير رژيم آن کشور بود که نمونه‌هاي آن زياد است.
اما با درايت و مديريت تيم مذاکره‌کننده ايران و اجماعي که با اين مديريت در سطح جهاني به وجود آمد و با تصويب قطع‌نامه جديد، بدون آنکه به ایران آسيبی برسد، آثار قطع‌نامه‌هاي فصل هفتمي از بين رفت. اما صفحه شطرنج برجام به‌گونه‌اي ديگر حادثه‌آفرين شد. بنا بر تشخيص آژانس بين‌المللي انرژي اتمي که کارشناس اعلام اجراي تعهدات ايران است، از طرف ايران، کشوري که شش قطع‌نامه عليه آن با قطع‌نامه جديد فسخ شد، تخلفي صورت نگرفته است و اتحاديه اروپا و کشورهاي امضاکننده برجام به جز آمريکا جملگي بر اين باور و اعتقاد هستند که دولت ايران تمامي مفاد برجام را انجام داده است و موجبي براي خروج ديگر اعضا از توافق‌نامه وجود ندارد. اما بعد از انتخابات آمريکا و روي‌کارآمدن ترامپ، او با شناي خلاف جهت آب در 16 ماه گذشته کوشش کرده است اعمالي انجام دهد که از او چهره‌اي پيش‌بيني‌ناپذیر ترسيم کند و دست به اعمالي زده و از پيمان‌هايي خارج شده که همه حاصل مذاکرات و توافقات بين‌المللي بوده‌اند. خروج از پيمان آب و هواي پاريس، تغيير تعرفه‌هاي گمرکي بين آمريکا و ديگر کشورها تا حد جنگ تجاري با چين و اتحاديه اروپا، برخورد با همسايه جنوبي خود، مکزيک و اين آخري انتقال سفارتخانه آمريکا از تل‌آويو به اورشليم که قانون آن در دولت‌هاي سابق تصويب شد اما رؤساي‌جمهور گذشته فرمان اجرائي آن را امضا نکردند، خروج آمريکا از برجام با وجود مخالفت دولت‌هاي مهم امضاکننده مانند آلمان، فرانسه و انگليس و مخالفت صريح اتحاديه اروپا و خانم موگريني، مهم‌ترين تقابل دولت ترامپ با اتحاديه اروپا و کشورهاي مهم آن آلمان و فرانسه و انگليس است. نگاه ترامپ به اروپا از بدو روي‌کارآمدن نگاه پدرسالارانه‌اي بود که به ذائقه دولتمردان اروپايي به‌ویژه آنگلا مرکل و مكرون خوش نيامد؛ تا‌جايي‌که سفر هر دو به آمريکا قبل از اعلام خروج ترامپ از برجام با ناراحتي صورت گرفت. رفتار آنگلا مرکل در پايان حضورش در کاخ سفيد نشانه ناراحتي عميق صدراعظم قدرتمند آلمان بود که به اتفاق رئيس‌جمهور فرانسه و نخست‌وزير انگليس بيانيه‌اي در راستای پايبندي به برجام را به سرعت امضا کردند. تلاش خانم موگرینی در کنار وزراي امور خارجه کشورهاي اروپايي بعد از ملاقات با دکتر محمدجواد ظريف باعث شد مسئله «انسداد تحريم‌ها» پيش کشيده شود که سرانجام بعد از ديدار وزراي امور خارجه گروه 1+4 با يکديگر دنبال راهکاري برای حفظ توافق اتمي پس از خروج آمريکا از آن شدند تا منافع تجاري کشورهاي اروپايي در ايران حفظ شود. انسداد تحريم‌ها چيست؟ راهکاري که در دهه 90 ميلادي کشورهاي اروپايي در دستور کار خود قرار دادند. در سال 1990 دولت بيل کلينتون درصدد برآمد تحريم‌هاي جدي عليه کشور کوبا اعمال کند؛ تحريم‌هايي که اروپاييان نپذیرفتند و مسئله انسداد تحريم‌ها پيش آمد. انسداد تحريم‌ها اتحاد و توافق کشورهاي اروپايي با يکديگر در مقابل اعمال مجازات‌هايي است که دولت آمريکا عليه دولت‌ها و شرکت‌هايي که برخلاف تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران عمل می‌کنند درصدد اجرا‌کردن است، شاکله تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران جلوگيري از صادرات نفت و نيز عمليات بانکي ايران است؛ به‌گونه‌اي که در امر صادرات نفت و انتقال پول به ايران خلل وارد آورد. اروپاييان دنبال اين هستند که تضمين لازم به ايران داده شود که صادرات نفت ايران حفظ شود و بانک‌هاي اروپايي هم بتوانند معامله با ايران را پوشش دهند. خانم موگريني در اظهارات خود پس از ديدار با آقاي ظريف و وزراي امور خارجه گروه باقي‌مانده 1+5 با قاطعيت گفت «ما مشغول کار بر تدابيري هستيم که مي‌توانيم در آينده به اجرا بگذاريم و محتويات چنين تدابيري را بررسي خواهيم کرد». يک موضوع کاملا قطعي است؛ اينکه اتحاديه اروپا براي حفظ توافق مصمم است؛ توافقي که براي امنيت ما و امنيت منطقه ضروري است. بوريس جانسون، وزير امور خارجه انگليس، هم بعد از نشست وزراي امور خارجه گفت «ما گزينه‌هاي بالقوه‌اي براي حمايت از ادامه معافيت ايران از تحريم را بررسي خواهيم کرد تا تعهداتمان نسبت به توافق نقض نشود». طرح انسداد تحريم‌ها به‌عنوان گزينه عملي اتحاديه اروپا و ديگر کشورهاي اروپايي مي‌تواند علاوه بر آنکه برجام را حفظ کند، روند معاملات با ايران را تضمين و حفاظت کند. به باور نگارنده طرح «انسداد تحريم» گزينه‌اي است که اروپا را به استقلال در مقابل تندروي‌هاي دولت ترامپ خواهد رساند. ترامپ با عملکرد خود دست به تحقير اروپا هم زده است؛ نه اينکه به تعهدات بين‌المللي پايبند نيست؛ بلکه اتحاديه اروپا و کشورهاي گروه 1+5 را وزنه‌اي در مقابل آمريکا نمي‌بيند. خروج ترامپ از برجام تنها به‌هم‌زدن قواعد بازي توافق بين‌المللي بحث‌شده نيست؛ بلکه رفتار نخوت‌آميز ترامپ در برابر اروپاست که با طرح «انسداد تحريم‌ها» اين اروپاييان هستند که بايد استقلال خود را از آمريکا نشان دهند و از نخوت ترامپ بکاهند. ايران در اين بازي مي‌تواند نقش خود را به‌عنوان کشوري تاريخي با رفتاري متمدنانه و پايبند اصول قواعد بين‌المللي ايفا کند.

با خروج آمريکا از برنامه اقدام مشترک که برخلاف تعهدات بين‌المللي کشورها صورت گرفت، مسئله تداوم برجام بين ايران و ديگر اعضای گروه 1+5 و اتحاديه اروپا و سازمان ملل به بحث روز تبديل شد. برجام يا توافق اتمي ايران از توافقات مهمي است که دولت اوباما، اتحاديه اروپا و شوراي حکام سازمان ملل در کارنامه خود باقي گذاشتند. اهميت اين توافق‌نامه به درجه‌اي از اعتبار بين‌المللي بود که دو نفر از معماران اصلي آن جان کري، وزير امور خارجه وقت آمريکا و محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه ايران از سوی سازمان‌ها و نهادهاي مختلف به عنوان کانديداهاي دريافت جايزه صلح نوبل معرفي شده و جزء اصلي‌ترين گزينه‌هاي جايزه صلح بودند. مهم‌ترين دستاورد حقوقي توافق‌نامه برجام اتخاذ يك روش حقوقي- سياسي بود که با آن، قطع‌نامه‌هايي که ذيل فصل هفتم منشور سازمان ملل عليه يکي از کشورهاي عضو تصويب شده بود، به وسيله قطع‌نامه ديگری، نقض و وارد ادبیات سياسي سازمان ملل شد. وقتي شوراي امنيت سازمان ملل عملکرد کشوري را برخلاف مصالح جهاني تشخيص داده و ذيل فصل هفتم قطع‌نامه عليه آن دولت صادر مي‌کرد، راهکار برون‌رفت از شمول قطع‌نامه ذیل فصل هفتم، حمله به کشور مورد نظر يا تغيير رژيم آن کشور بود که نمونه‌هاي آن زياد است.
اما با درايت و مديريت تيم مذاکره‌کننده ايران و اجماعي که با اين مديريت در سطح جهاني به وجود آمد و با تصويب قطع‌نامه جديد، بدون آنکه به ایران آسيبی برسد، آثار قطع‌نامه‌هاي فصل هفتمي از بين رفت. اما صفحه شطرنج برجام به‌گونه‌اي ديگر حادثه‌آفرين شد. بنا بر تشخيص آژانس بين‌المللي انرژي اتمي که کارشناس اعلام اجراي تعهدات ايران است، از طرف ايران، کشوري که شش قطع‌نامه عليه آن با قطع‌نامه جديد فسخ شد، تخلفي صورت نگرفته است و اتحاديه اروپا و کشورهاي امضاکننده برجام به جز آمريکا جملگي بر اين باور و اعتقاد هستند که دولت ايران تمامي مفاد برجام را انجام داده است و موجبي براي خروج ديگر اعضا از توافق‌نامه وجود ندارد. اما بعد از انتخابات آمريکا و روي‌کارآمدن ترامپ، او با شناي خلاف جهت آب در 16 ماه گذشته کوشش کرده است اعمالي انجام دهد که از او چهره‌اي پيش‌بيني‌ناپذیر ترسيم کند و دست به اعمالي زده و از پيمان‌هايي خارج شده که همه حاصل مذاکرات و توافقات بين‌المللي بوده‌اند. خروج از پيمان آب و هواي پاريس، تغيير تعرفه‌هاي گمرکي بين آمريکا و ديگر کشورها تا حد جنگ تجاري با چين و اتحاديه اروپا، برخورد با همسايه جنوبي خود، مکزيک و اين آخري انتقال سفارتخانه آمريکا از تل‌آويو به اورشليم که قانون آن در دولت‌هاي سابق تصويب شد اما رؤساي‌جمهور گذشته فرمان اجرائي آن را امضا نکردند، خروج آمريکا از برجام با وجود مخالفت دولت‌هاي مهم امضاکننده مانند آلمان، فرانسه و انگليس و مخالفت صريح اتحاديه اروپا و خانم موگريني، مهم‌ترين تقابل دولت ترامپ با اتحاديه اروپا و کشورهاي مهم آن آلمان و فرانسه و انگليس است. نگاه ترامپ به اروپا از بدو روي‌کارآمدن نگاه پدرسالارانه‌اي بود که به ذائقه دولتمردان اروپايي به‌ویژه آنگلا مرکل و مكرون خوش نيامد؛ تا‌جايي‌که سفر هر دو به آمريکا قبل از اعلام خروج ترامپ از برجام با ناراحتي صورت گرفت. رفتار آنگلا مرکل در پايان حضورش در کاخ سفيد نشانه ناراحتي عميق صدراعظم قدرتمند آلمان بود که به اتفاق رئيس‌جمهور فرانسه و نخست‌وزير انگليس بيانيه‌اي در راستای پايبندي به برجام را به سرعت امضا کردند. تلاش خانم موگرینی در کنار وزراي امور خارجه کشورهاي اروپايي بعد از ملاقات با دکتر محمدجواد ظريف باعث شد مسئله «انسداد تحريم‌ها» پيش کشيده شود که سرانجام بعد از ديدار وزراي امور خارجه گروه 1+4 با يکديگر دنبال راهکاري برای حفظ توافق اتمي پس از خروج آمريکا از آن شدند تا منافع تجاري کشورهاي اروپايي در ايران حفظ شود. انسداد تحريم‌ها چيست؟ راهکاري که در دهه 90 ميلادي کشورهاي اروپايي در دستور کار خود قرار دادند. در سال 1990 دولت بيل کلينتون درصدد برآمد تحريم‌هاي جدي عليه کشور کوبا اعمال کند؛ تحريم‌هايي که اروپاييان نپذیرفتند و مسئله انسداد تحريم‌ها پيش آمد. انسداد تحريم‌ها اتحاد و توافق کشورهاي اروپايي با يکديگر در مقابل اعمال مجازات‌هايي است که دولت آمريکا عليه دولت‌ها و شرکت‌هايي که برخلاف تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران عمل می‌کنند درصدد اجرا‌کردن است، شاکله تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران جلوگيري از صادرات نفت و نيز عمليات بانکي ايران است؛ به‌گونه‌اي که در امر صادرات نفت و انتقال پول به ايران خلل وارد آورد. اروپاييان دنبال اين هستند که تضمين لازم به ايران داده شود که صادرات نفت ايران حفظ شود و بانک‌هاي اروپايي هم بتوانند معامله با ايران را پوشش دهند. خانم موگريني در اظهارات خود پس از ديدار با آقاي ظريف و وزراي امور خارجه گروه باقي‌مانده 1+5 با قاطعيت گفت «ما مشغول کار بر تدابيري هستيم که مي‌توانيم در آينده به اجرا بگذاريم و محتويات چنين تدابيري را بررسي خواهيم کرد». يک موضوع کاملا قطعي است؛ اينکه اتحاديه اروپا براي حفظ توافق مصمم است؛ توافقي که براي امنيت ما و امنيت منطقه ضروري است. بوريس جانسون، وزير امور خارجه انگليس، هم بعد از نشست وزراي امور خارجه گفت «ما گزينه‌هاي بالقوه‌اي براي حمايت از ادامه معافيت ايران از تحريم را بررسي خواهيم کرد تا تعهداتمان نسبت به توافق نقض نشود». طرح انسداد تحريم‌ها به‌عنوان گزينه عملي اتحاديه اروپا و ديگر کشورهاي اروپايي مي‌تواند علاوه بر آنکه برجام را حفظ کند، روند معاملات با ايران را تضمين و حفاظت کند. به باور نگارنده طرح «انسداد تحريم» گزينه‌اي است که اروپا را به استقلال در مقابل تندروي‌هاي دولت ترامپ خواهد رساند. ترامپ با عملکرد خود دست به تحقير اروپا هم زده است؛ نه اينکه به تعهدات بين‌المللي پايبند نيست؛ بلکه اتحاديه اروپا و کشورهاي گروه 1+5 را وزنه‌اي در مقابل آمريکا نمي‌بيند. خروج ترامپ از برجام تنها به‌هم‌زدن قواعد بازي توافق بين‌المللي بحث‌شده نيست؛ بلکه رفتار نخوت‌آميز ترامپ در برابر اروپاست که با طرح «انسداد تحريم‌ها» اين اروپاييان هستند که بايد استقلال خود را از آمريکا نشان دهند و از نخوت ترامپ بکاهند. ايران در اين بازي مي‌تواند نقش خود را به‌عنوان کشوري تاريخي با رفتاري متمدنانه و پايبند اصول قواعد بين‌المللي ايفا کند.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها