|

يک ديدار، 2 سؤال و چند چالش

امير‌علي ابوالفتح. كارشناس آمريكا

اگر قرار باشد پنج شگفتی جهان سياست در يک فهرست نوشته شوند، بي‌ترديد ديدار سران آمريكا و کره‌شمالي در سنگاپور يکي از اين شگفتي‌هاي بزرگ خواهد بود. البته جهان بارها شاهد ديدار دشمنان ديروز و دوستان امروز بوده است؛ اما شايد هيچ‌کدام از آنان به اندازه دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري آمريكا و کيم جونگ اون، رهبر کره‌شمالي، اين‌چنين از دشمنان قسم‌خورده به دوستان صميمي بدل نشده بودند. هنوز از طنين فريادهاي ترامپ در مجمع عمومي سازمان ملل که در آن کره‌شمالي را با کلماتي مانند «آتش و خشم» به نابودي کامل تهديد مي‌کرد، چیزی نمي‌گذرد. همچنين تا همين چند ماه پيش مردم ايالات هاوايي با زنگ هشدار حمله اتمي از سوي کره‌شمالي به پناهگاه‌ها فرار مي‌کردند. جدال لفظي و توهين‌هاي شخصي ترامپ که کيم را «مرد موشکي کوچک» مي‌خواند و کيم نيز كه ترامپ را «سگ ديوانه» خطاب مي‌کرد هنوز از يادها نرفته است. با‌اين‌حال، دو کشوري که در يک قدمي جنگ اتمي قرار داشتند، در مدت زمان کوتاهي به دوستانی نزديک بدل شدند. دونالد ترامپ، کيم را فردي قابل‌اعتماد خوانده و کيم نيز از پشت‌سرگذاشتن گذشته خبر داده است؛ اما هنوز بعد از نزدیک به دو ماه پس از نخستين اعلام خبر ديدار سران دو کشور آمريكا و کره‌شمالي، به اين سؤال پاسخ داده نشده است که ترامپ و کيم چگونه از جنگ به صلح رسيده‌اند؟ البته سؤال مهم‌تر اين است که تا چه اندازه صلح وعده‌داده‌شده از سوي ترامپ و کيم، بادوام خواهد بود؟ در ظاهر چنين به نظر مي‌رسد که توافق واشنگتن و پيونگ‌يانگ برای خلع سلاح اتمي در شبه‌جزيره کره، عامل اصلي آشتي ميان آمريكا و کره‌شمالي بوده است. اين نياز مشترک، رويداد غيرقابل انتظار دست‌دادن رهبران دو کشور را رقم زد. با‌اين‌حال، همچنان ترديد‌هایي جدي وجود دارد که آمريكا و کره‌شمالي بر سر مصداق خلع سلاح اتمي و نحوه رسيدن به اين هدف، به‌راحتي ديدار ترامپ - کيم به توافق برسند. نخستين مشکل، در تعريف خلع سلاح اتمي است که نشان مي‌دهد طرفين فاصله زيادي با يکديگر دارند. آمريكايي‌ها به‌صراحت اعلام کرده‌‌اند خلع سلاح اتمي کره‌شمالي بايد شامل نابودي و برچيده‌شدن کامل، قابل راستي‌آزمايي و غيرقابل ‌برگشت‌بودن اتمي و موشکي اين کشور باشد. اين در حالي است که بر اساس برداشت‌هاي کلي از مواضع کره‌اي‌ها، خلع سلاح اتمي شبه‌جزيره کره بايد برداشته‌شدن چتر اتمي آمريكا از سر کره‌جنوبي و ژاپن را نيز در بر گيرد.
دومين مشکل، ميزان بي‌اعتمادي عميق ميان دو کشور است که از 70 سال پيش تاکنون برهم انباشته شده است. فارغ از خنده‌هاي دو رهبر در برابر دوربين‌ها، بي‌اعتمادي آمريكايي‌ها و کره‌اي‌ها به يکديگر تا جايي بوده است که ترامپ لغو تحريم‌ها عليه کره‌شمالي را به پايان فرايند خلع سلاح اتمي اين کشور مشروط کرده است.
​در‌حالي‌که تجربه توافق هسته‌اي با ايران نشان داد هر لحظه امکان نقض قول‌و‌قرارها از سوي آمريكايي‌ها وجود دارد و کره‌اي‌ها نیز قادر هستند با وجود برچيدن بخشي از تأسيسات رآکتور اتمي خود، آن‌گونه که در اوايل قرن حاضر انجام دادند، به مسير گذشته برگردند. بازيگري بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي در مسير پيش‌روي آمريكا و کره‌شمالي سومين مشکل به‌شمار مي‌آيد. دوستي آمريكا و کره‌شمالي گرچه آرامش را به منطقه حساس شرق آسيا بازمي‌گرداند، با‌اين‌حال، با رفع تهديدات امنيتي، زمينه تشديد رقابت‌هاي منطقه‌اي را نیز فراهم خواهد کرد. ژاپني‌ها از اتحاد احتمالي دو کره احساس خطر خواهند کرد و چيني‌ها از قدرتمندشدن بلوک غربي به رهبري ژاپن و دو کره. اين در حالي است که هنوز خاطرات تلخ جنگ جهاني دوم و سلطه ژاپني‌ها بر منطقه از يادها نرفته است. از اين رو، رقابت بر سر سهم‌خواهي بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي، از آشتي ميان آمريكا و کره‌شمالي و تلاش‌هاي پنهاني آنان براي برهم‌زدن توافق به‌دست‌آمده، دور از انتظار نخواهد بود. سرانجام اينکه در فضاي به‌شدت دوقطبي در آمريكا و عزم دشمنان داخلي رئيس‌جمهوري براي به‌زيرکشاندن ترامپ، راه تحقق وعده‌هاي واشنگتن به پيونگ‌يانگ را دشوار مي‌کند. مانند تحريم‌هاي ايران، اغلب تحريم‌هاي وضع‌شده آمريكا عليه کره‌شمالي از سوی کنگره به تصويب رسيده و لغو اين تحريم‌ها نيز به مصوبات کنگره نياز دارد. به عبارت ديگر، همان‌گونه که کنگره در برابر تصميم دولت وقت به رياست باراک اوباما براي تعديل تحريم‌هاي هسته‌اي ايران ايستاد، چه‌بسا قانون‌گذاران آمريكايي نيز به سرعت مقامات اجرائي نتوانند از مرحله تقابل با پيونگ‌يانگ به مرحله آشتي با آن برسند و تحريم‌هاي کره‌شمالي به قوت خود باقي بماند؛ به‌ويژه اينکه اگر در انتخابات 2018 و 2020 حزب رقيب، حزب دموکرات، کنترل کنگره و کاخ سفيد را در دست بگيرد و همان کاري را با ميراث ترامپ انجام دهد که جمهوري‌خواهان با ميراث اوباما در توافق هسته‌اي با ايران انجام دادند.
اگر قرار باشد پنج شگفتی جهان سياست در يک فهرست نوشته شوند، بي‌ترديد ديدار سران آمريكا و کره‌شمالي در سنگاپور يکي از اين شگفتي‌هاي بزرگ خواهد بود. البته جهان بارها شاهد ديدار دشمنان ديروز و دوستان امروز بوده است؛ اما شايد هيچ‌کدام از آنان به اندازه دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري آمريكا و کيم جونگ اون، رهبر کره‌شمالي، اين‌چنين از دشمنان قسم‌خورده به دوستان صميمي بدل نشده بودند. هنوز از طنين فريادهاي ترامپ در مجمع عمومي سازمان ملل که در آن کره‌شمالي را با کلماتي مانند «آتش و خشم» به نابودي کامل تهديد مي‌کرد، چیزی نمي‌گذرد. همچنين تا همين چند ماه پيش مردم ايالات هاوايي با زنگ هشدار حمله اتمي از سوي کره‌شمالي به پناهگاه‌ها فرار مي‌کردند. جدال لفظي و توهين‌هاي شخصي ترامپ که کيم را «مرد موشکي کوچک» مي‌خواند و کيم نيز كه ترامپ را «سگ ديوانه» خطاب مي‌کرد هنوز از يادها نرفته است. با‌اين‌حال، دو کشوري که در يک قدمي جنگ اتمي قرار داشتند، در مدت زمان کوتاهي به دوستانی نزديک بدل شدند. دونالد ترامپ، کيم را فردي قابل‌اعتماد خوانده و کيم نيز از پشت‌سرگذاشتن گذشته خبر داده است؛ اما هنوز بعد از نزدیک به دو ماه پس از نخستين اعلام خبر ديدار سران دو کشور آمريكا و کره‌شمالي، به اين سؤال پاسخ داده نشده است که ترامپ و کيم چگونه از جنگ به صلح رسيده‌اند؟ البته سؤال مهم‌تر اين است که تا چه اندازه صلح وعده‌داده‌شده از سوي ترامپ و کيم، بادوام خواهد بود؟ در ظاهر چنين به نظر مي‌رسد که توافق واشنگتن و پيونگ‌يانگ برای خلع سلاح اتمي در شبه‌جزيره کره، عامل اصلي آشتي ميان آمريكا و کره‌شمالي بوده است. اين نياز مشترک، رويداد غيرقابل انتظار دست‌دادن رهبران دو کشور را رقم زد. با‌اين‌حال، همچنان ترديد‌هایي جدي وجود دارد که آمريكا و کره‌شمالي بر سر مصداق خلع سلاح اتمي و نحوه رسيدن به اين هدف، به‌راحتي ديدار ترامپ - کيم به توافق برسند. نخستين مشکل، در تعريف خلع سلاح اتمي است که نشان مي‌دهد طرفين فاصله زيادي با يکديگر دارند. آمريكايي‌ها به‌صراحت اعلام کرده‌‌اند خلع سلاح اتمي کره‌شمالي بايد شامل نابودي و برچيده‌شدن کامل، قابل راستي‌آزمايي و غيرقابل ‌برگشت‌بودن اتمي و موشکي اين کشور باشد. اين در حالي است که بر اساس برداشت‌هاي کلي از مواضع کره‌اي‌ها، خلع سلاح اتمي شبه‌جزيره کره بايد برداشته‌شدن چتر اتمي آمريكا از سر کره‌جنوبي و ژاپن را نيز در بر گيرد.
دومين مشکل، ميزان بي‌اعتمادي عميق ميان دو کشور است که از 70 سال پيش تاکنون برهم انباشته شده است. فارغ از خنده‌هاي دو رهبر در برابر دوربين‌ها، بي‌اعتمادي آمريكايي‌ها و کره‌اي‌ها به يکديگر تا جايي بوده است که ترامپ لغو تحريم‌ها عليه کره‌شمالي را به پايان فرايند خلع سلاح اتمي اين کشور مشروط کرده است.
​در‌حالي‌که تجربه توافق هسته‌اي با ايران نشان داد هر لحظه امکان نقض قول‌و‌قرارها از سوي آمريكايي‌ها وجود دارد و کره‌اي‌ها نیز قادر هستند با وجود برچيدن بخشي از تأسيسات رآکتور اتمي خود، آن‌گونه که در اوايل قرن حاضر انجام دادند، به مسير گذشته برگردند. بازيگري بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي در مسير پيش‌روي آمريكا و کره‌شمالي سومين مشکل به‌شمار مي‌آيد. دوستي آمريكا و کره‌شمالي گرچه آرامش را به منطقه حساس شرق آسيا بازمي‌گرداند، با‌اين‌حال، با رفع تهديدات امنيتي، زمينه تشديد رقابت‌هاي منطقه‌اي را نیز فراهم خواهد کرد. ژاپني‌ها از اتحاد احتمالي دو کره احساس خطر خواهند کرد و چيني‌ها از قدرتمندشدن بلوک غربي به رهبري ژاپن و دو کره. اين در حالي است که هنوز خاطرات تلخ جنگ جهاني دوم و سلطه ژاپني‌ها بر منطقه از يادها نرفته است. از اين رو، رقابت بر سر سهم‌خواهي بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي، از آشتي ميان آمريكا و کره‌شمالي و تلاش‌هاي پنهاني آنان براي برهم‌زدن توافق به‌دست‌آمده، دور از انتظار نخواهد بود. سرانجام اينکه در فضاي به‌شدت دوقطبي در آمريكا و عزم دشمنان داخلي رئيس‌جمهوري براي به‌زيرکشاندن ترامپ، راه تحقق وعده‌هاي واشنگتن به پيونگ‌يانگ را دشوار مي‌کند. مانند تحريم‌هاي ايران، اغلب تحريم‌هاي وضع‌شده آمريكا عليه کره‌شمالي از سوی کنگره به تصويب رسيده و لغو اين تحريم‌ها نيز به مصوبات کنگره نياز دارد. به عبارت ديگر، همان‌گونه که کنگره در برابر تصميم دولت وقت به رياست باراک اوباما براي تعديل تحريم‌هاي هسته‌اي ايران ايستاد، چه‌بسا قانون‌گذاران آمريكايي نيز به سرعت مقامات اجرائي نتوانند از مرحله تقابل با پيونگ‌يانگ به مرحله آشتي با آن برسند و تحريم‌هاي کره‌شمالي به قوت خود باقي بماند؛ به‌ويژه اينکه اگر در انتخابات 2018 و 2020 حزب رقيب، حزب دموکرات، کنترل کنگره و کاخ سفيد را در دست بگيرد و همان کاري را با ميراث ترامپ انجام دهد که جمهوري‌خواهان با ميراث اوباما در توافق هسته‌اي با ايران انجام دادند.
 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها