قانعی‌راد و مسئله جامعه‌شناسی ایران
ابراهیمبای‌سلامی - عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
مشکل اساسی جامعه و علوم انسانی در ایران کنونی، فقر نظری و ضعف تحلیل در مسائل عمده و معضلات اجتماعی است. اکنون در فرایند «جهانی‌شدن اقتصاد و فرهنگ» بیش از هر زمان دیگر، به رویکردها و بینش جامعه‌شناسی برای واکاوی و بررسی پدیده‌های نوظهور و رویدادهای چالش‌برانگیز نیازمندیم. دکتر سیدمحمدامین قانعی‌راد، استاد برجسته جامعه‌شناسی، با ایفای نقش عالمانه خود در ساماندهی و پویایی تشکل‌های علوم اجتماعی و به‌ویژه پیشرانی انجمن جامعه‌شناسی ایران در دهه گذشته خوش درخشید؛ به گونه‌ای که این انجمن در میان دیگر تشکل‌های علمی و فرهنگی نقشی ممتاز پیدا کرد و آثار و تحلیل‌های آن مورد استقبال نهادها و گروه‌های نخبه و دانشگاهی کشور قرار گرفت و به همین دلیل حساسیت‌های ویژه‌ای را نیز برانگیخت. دکتر قانعی‌راد و همکارانش در انجمن جامعه‌شناسی ایران و همچنین مرکز سیاست‌های علمی کشور با وجود همه محدودیت‌ها سال‌ها تلاش کردند تا عمده همکاری‌ها و هماهنگی‌ها برای ایجاد، ساماندهی و استفاده بهینه از توان و استعدادهای علمی و تخصصی پژوهشگران، دانشمندان، استادان و دانشجویان کشور در تحقق گفتمان‌سازی و ارائه پیشنهادها برای شناخت دقیق و حل مشکلات جامعه برحسب مقتضیات زمان فراهم شود. دل‌مشغولی او در کسوت یک جامعه‌شناس، اصلاح و توسعه کشور و توجه به محرومان و حل معضلات گروه‌های آسیب‌پذیر بود. او با عبرت از تجربه اجرای رویکردهای نئولیبرالیسم در اقتصاد و فرهنگ جوامع در دو دهه اخیر، بر نظریه «توسعه به شرط عدالت» تأکید می‌کرد. همچنین نگران گسترش رخوت و حتی مرگ رویکردهای علمی و پژوهشی در دانشگاه‌ها بود و دغدغه‌های جدی خود را از بیماری نظام دانشگاهی، تنگ‌نظری‌های برخی از افراد در گروه‌های آموزشی که با هر دیدگاه نوآورانه‌ای مخالف‌اند و هیچ تحولی را برنمی‌تابند و نابسامانی ناشی از دخالت عوامل بیرونی در سیاست‌گذاری علمی کشور پنهان نمی‌کرد. قانعی‌راد موفق شد ضرورت و اولویت تقویت «اجتماع علمی» و تأثیر ارتباط و هماهنگی دانشمندان در برخورد با مشکلات جامعه را با صبوری و تلاش بی‌وقفه در انجمن جامعه‌شناسی ایران محقق کند. او در هیبت یک چهره برجسته علمی روشی توأمان در نظریه‌پردازی و کنشگری جامعه‌شناسانه داشت و در رویکردی اصلاح‌طلبانه به‌عنوان یک دانشمند و یک سیاست‌مدار بسان «سی رایت میلز» برای خود بینش و رسالتی جامعه‌شناختی قائل بود. قانعی‌راد از یک سو رهیافت‌های نظری را از عمق رویکردها و پارادایم‌های علمی کلاسیک و معاصر جامعه‌شناسی استخراج می‌کرد و در کلاس‌های درس، کتاب‌ها و نشست‌های تخصصی به نقد و تحلیل آنها می‌پرداخت و از سوی دیگر برای ایجاد گفتمان و ترویج کارکردهای علم و تأثیر آن در عرصه عمومی به‌مثابه یک فعال اجتماعی...
در نشست‌ها، حوزه رسانه و فضای مجازی حضور می‌یافت. او در مقام یک محقق و رئیس انجمن علمی در اولین همایش «کنکاش‌های نظری درباره مسائل اجتماعی ایران» به تشويق مكرر طرح بررسی موضوع «جامعه نو و مفاهیم کهنه» پرداخت و ضمن تبلیغ و نشر آن به تداوم و تمرکز بر این مسیر اصرار می‌ورزید. تکریم و قدرشناسی از بزرگان جامعه‌شناسی همچون دکتر غلامحسین صدیقی، دکتر توسلی، دکتر محمد عبدالهی و دیگر استادان علوم اجتماعی از روش‌ها و منش متواضعانه قانعی‌راد بود. در فرایند برگزاری همایش نکوداشت دکتر غلامعباس توسلی اولین رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران در آستانه 80سالگی ایشان به‌ویژه هنگامی که چند لحظه قبل از شروع مراسم در ورودی سالن پلمب شد، دکتر قانعی‌راد با آرامش و اطمینانی خاص به میان انبوه علاقه‌مندان دکتر توسلی در دفتر رئیس محترم آن مؤسسه آمد و در کنار دکتر ابراهیم یزدی، دکتر سارا شریعتی، دکتر حمیدرضا جلایی‌پور و دیگر میهمانان نگران به سخنرانی پرداخت و با دفاع از جامعه‌شناسی و دکتر توسلی آزادمردی، شجاعت و مسئولیت‌پذیری خود را مثل گذشته بر همه ثابت کرد.
مشکل اساسی جامعه و علوم انسانی در ایران کنونی، فقر نظری و ضعف تحلیل در مسائل عمده و معضلات اجتماعی است. اکنون در فرایند «جهانی‌شدن اقتصاد و فرهنگ» بیش از هر زمان دیگر، به رویکردها و بینش جامعه‌شناسی برای واکاوی و بررسی پدیده‌های نوظهور و رویدادهای چالش‌برانگیز نیازمندیم. دکتر سیدمحمدامین قانعی‌راد، استاد برجسته جامعه‌شناسی، با ایفای نقش عالمانه خود در ساماندهی و پویایی تشکل‌های علوم اجتماعی و به‌ویژه پیشرانی انجمن جامعه‌شناسی ایران در دهه گذشته خوش درخشید؛ به گونه‌ای که این انجمن در میان دیگر تشکل‌های علمی و فرهنگی نقشی ممتاز پیدا کرد و آثار و تحلیل‌های آن مورد استقبال نهادها و گروه‌های نخبه و دانشگاهی کشور قرار گرفت و به همین دلیل حساسیت‌های ویژه‌ای را نیز برانگیخت. دکتر قانعی‌راد و همکارانش در انجمن جامعه‌شناسی ایران و همچنین مرکز سیاست‌های علمی کشور با وجود همه محدودیت‌ها سال‌ها تلاش کردند تا عمده همکاری‌ها و هماهنگی‌ها برای ایجاد، ساماندهی و استفاده بهینه از توان و استعدادهای علمی و تخصصی پژوهشگران، دانشمندان، استادان و دانشجویان کشور در تحقق گفتمان‌سازی و ارائه پیشنهادها برای شناخت دقیق و حل مشکلات جامعه برحسب مقتضیات زمان فراهم شود. دل‌مشغولی او در کسوت یک جامعه‌شناس، اصلاح و توسعه کشور و توجه به محرومان و حل معضلات گروه‌های آسیب‌پذیر بود. او با عبرت از تجربه اجرای رویکردهای نئولیبرالیسم در اقتصاد و فرهنگ جوامع در دو دهه اخیر، بر نظریه «توسعه به شرط عدالت» تأکید می‌کرد. همچنین نگران گسترش رخوت و حتی مرگ رویکردهای علمی و پژوهشی در دانشگاه‌ها بود و دغدغه‌های جدی خود را از بیماری نظام دانشگاهی، تنگ‌نظری‌های برخی از افراد در گروه‌های آموزشی که با هر دیدگاه نوآورانه‌ای مخالف‌اند و هیچ تحولی را برنمی‌تابند و نابسامانی ناشی از دخالت عوامل بیرونی در سیاست‌گذاری علمی کشور پنهان نمی‌کرد. قانعی‌راد موفق شد ضرورت و اولویت تقویت «اجتماع علمی» و تأثیر ارتباط و هماهنگی دانشمندان در برخورد با مشکلات جامعه را با صبوری و تلاش بی‌وقفه در انجمن جامعه‌شناسی ایران محقق کند. او در هیبت یک چهره برجسته علمی روشی توأمان در نظریه‌پردازی و کنشگری جامعه‌شناسانه داشت و در رویکردی اصلاح‌طلبانه به‌عنوان یک دانشمند و یک سیاست‌مدار بسان «سی رایت میلز» برای خود بینش و رسالتی جامعه‌شناختی قائل بود. قانعی‌راد از یک سو رهیافت‌های نظری را از عمق رویکردها و پارادایم‌های علمی کلاسیک و معاصر جامعه‌شناسی استخراج می‌کرد و در کلاس‌های درس، کتاب‌ها و نشست‌های تخصصی به نقد و تحلیل آنها می‌پرداخت و از سوی دیگر برای ایجاد گفتمان و ترویج کارکردهای علم و تأثیر آن در عرصه عمومی به‌مثابه یک فعال اجتماعی...
در نشست‌ها، حوزه رسانه و فضای مجازی حضور می‌یافت. او در مقام یک محقق و رئیس انجمن علمی در اولین همایش «کنکاش‌های نظری درباره مسائل اجتماعی ایران» به تشويق مكرر طرح بررسی موضوع «جامعه نو و مفاهیم کهنه» پرداخت و ضمن تبلیغ و نشر آن به تداوم و تمرکز بر این مسیر اصرار می‌ورزید. تکریم و قدرشناسی از بزرگان جامعه‌شناسی همچون دکتر غلامحسین صدیقی، دکتر توسلی، دکتر محمد عبدالهی و دیگر استادان علوم اجتماعی از روش‌ها و منش متواضعانه قانعی‌راد بود. در فرایند برگزاری همایش نکوداشت دکتر غلامعباس توسلی اولین رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران در آستانه 80سالگی ایشان به‌ویژه هنگامی که چند لحظه قبل از شروع مراسم در ورودی سالن پلمب شد، دکتر قانعی‌راد با آرامش و اطمینانی خاص به میان انبوه علاقه‌مندان دکتر توسلی در دفتر رئیس محترم آن مؤسسه آمد و در کنار دکتر ابراهیم یزدی، دکتر سارا شریعتی، دکتر حمیدرضا جلایی‌پور و دیگر میهمانان نگران به سخنرانی پرداخت و با دفاع از جامعه‌شناسی و دکتر توسلی آزادمردی، شجاعت و مسئولیت‌پذیری خود را مثل گذشته بر همه ثابت کرد.