امروز؛ ديدار ولايتي و پوتين

شرق: اين روزها در بررسي تحولات خاورميانه و جهان رد پاي مسکو ديده مي‌شود و تحريم روسيه توسط آمريکا و اروپا در سال 2014 نتوانسته مانعي پيش‌پاي روس‌ها باشد. مسکو به کانون توجه جهاني بازگشته است؛ شايد براي همين کرملين هم‌زمان ميزبان علي‌اکبر ولايتي و بنيامين نتانياهو است. قرار است امروز -يک روز بعد از ديدار پوتين و نتانياهو- «علي اکبر ولايتي» مشاور امور بين‌الملل مقام معظم رهبري با ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهوري روسيه ديدار کند تا دو پيام مهم مقام معظم رهبري و رئيس‌جمهوري را به پوتين تحويل دهد. ولايتي ظهر روز گذشته در رأس هيئتي بلندپايه وارد مسکو شد تا علاوه بر ديدار با پوتين، با وزير انرژي اين کشور و رئيس کميسيون مشترک ايران و روسيه ديدار کند. او در بدو ورود به مسکو، درباره سفر هم‌زمان نتانياهو به روسيه گفته است: «او يک فرد دوره‌گردي است که هر روز به يک نقطه از جهان سفر کرده و اظهارات بي‌مبنا و بي‌منطقي مي‌کند و کم‌کم به جايي رسيده که کسي به حرف‌هاي او اهميتي نمي‌دهد؛ بنابراین حضور يا عدم حضور او در روسيه هيچ تأثيري در مأموريت استراتژيک ما در مسکو ندارد». ولايتي در مسکو گفت: «رابطه ايران و جمهوري فدراتيو روسيه رابطه‌اي استراتژيک است و در سال‌هاي اخير مجموعه روابط دوجانبه و منطقه‌اي رو به افزايش و ارتقا بوده و همکاري‌هايي که در منطقه بين مجموعه جبهه مقاومت به محوريت ايران و روسيه در تقابل با تروريسم و بانيان آن صورت گرفت، در سوريه و ساير کشورهاي منطقه يک الگوي مثال‌زدني از همکاري‌هاي مثبت بين ايران و روسيه است که فقط يک رابطه استراتژيک و بلند‌مدت مي‌تواند چنين همکاري‌هايي را توجيه کند». به گفته ولايتي در حوزه بين‌المللي هم کمک‌هايي که روسيه در سازمان ملل به جمهوري اسلامي ايران کرد و همکاري‌هايي که دو طرف در برجام داشته‌اند، از مصاديق ديگر همکاري‌هاي راهبردي بين دو کشور است.

ولايتي درباره اين سفر گفته: «اگر ان‌شاالله گفت‌وگوهاي بنده با ولاديمير پوتين و ساير مقامات اين کشور آن‌طور که انتظار مي‌رود پيش برود، بايد گفت اين سفر نقطه عطفي در روابط استراتژيک دو کشور است».

ولايتي و دفاع از روسيه

اگرچه اين سفر اولين سفر علي‌اکبر ولايتي به مسکو نيست ولي شايد يکي از مهم‌ترين سفرهاي او به مسکو باشد؛ اين اهميت به دليل هم‌زماني خروج آمريکا از برجام و نيز شروع مذاکرات کشورهاي 4+1 است؛ طوري‌که گفته مي‌شود دستاوردهاي اين سفر مي‌تواند در روابط ايران و مسکو و تعاملات ايران با اروپا تأثيرگذار باشد. اما علاوه بر اين، «نگاه به شرق» و حضور ايران و روسيه در سوريه از مواردي است که پيوند ايران و روسيه را با هم مستحکم مي‌کند. ولايتي نهم خردادماه، حدود 20 روز بعد از خروج آمريکا از برجام در نشست «تجربه ماندگار» از اهميت نگاه به شرق گفت و از سياست روسيه در برابر ايران دفاع کرد: «برخي غربگراها، غربزده‌ها و جاهلان متأسفانه بسيار مقاومت مي‌کنند؛ برخي مي‌گويند روسيه در گذشته نقض عهد کرده است که بايد به آنها گفت نه اينکه طرف اروپايي همواره هر‌چه خواسته‌ايم در طبق اخلاص گذاشته و تقديم کرده است؟». به‌گفته ولايتي روسيه نه مي‌تواند و نه بنا دارد که به ايران زور بگويد. او گفته بود که با اين کشور درخصوص مسائل دفاعي در حال همکاري هستيم و تقريبا هرچه خواستيم کم‌و‌بيش به ما داده است. اين رآکتوري که روس‌ها درست کردند، آلماني‌ها قرار بود درست کنند که بعد از انقلاب رفتند و يک قدم کوچک برنداشتند. اما روس‌ها رآکتور را درست کردند و چيزهايي به ما دادند که يک پيچش را اروپايي‌ها نمي‌دهند.

سفرهايي مهم يا موازي‌کاري با ظريف

مدتي است که کشورهاي عراق، لبنان و سوريه در کنار کشورهاي شرق آسيا مقصدي است که ولايتي دوست دارد به آنجا سفر کند و در کنار نقدي که بعد از خروج آمريکا از برجام به توافق برجام داشت، درباره اين کشورها و تعامل با آنها سخن بگويد؛ اما عده‌اي مي‌پرسند آيا سفرها در تداخل با برنامه کاري محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران، نيست؟ پرسشي که در يکي از نشست‌هاي خبري، بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت خارجه را مجبور کرد به آن سخن بگويد: «هيچ‌گونه موازي‌کاري و رقابتی بين دکتر ظريف و دکتر ولايتي وجود ندارد»؛ اما برخي معتقدند تعدد سفرهای ولايتي نشان از پيامي جدي دارد. نوزدهم فروردين‌ بعد از رسانه‌اي‌شدن خبر حمله شيميايي به دوما، آخرين منطقه تحت کنترل مخالفان سوری در غوطه‌شرقي و يک روز بعد از حمله جنگنده‌هاي اسرائيلی به پايگاه هوايي تي4، ولايتي به دمشق سفر و از غوطه‌شرقي ديدار کرد. او در واکنش به شهادت هفت ايراني در اين حمله گفت: «اين جنايت قطعا بدون پاسخ نخواهد ماند». مقصد قبلي ولايتي عراق بود؛ او 26 بهمن 1396 به اين کشور سفر کرد و درباره آخرين تحولات منطقه‌اي سخن گفت. قبل از آن نیز در نوزدهم آبان با مقامات سوري و لبناني ديدار داشت. سنگاپور و مالزي مقصد ديگر ولايتي بود که در تير 1395 به اين دو کشور سفر کرد.

سفري چندباره به روسيه

ولايتي حدود دوسال‌ونيم قبل؛ يعني 15 بهمن 1394، در کنفرانس همکاري‌هاي ايران و روسيه در مسکو شرکت کرد و با مقامات عالي‌رتبه روسيه ازجمله ولاديمير پوتين و دستيار ارشد رئيس‌جمهور، نماينده ويژه رئيس‌جمهور، دبير شوراي امنيت ملي، رئيس و اعضاي کميته بين‌الملل ديدار کرد. در اين سفر، تهران و مسکو قراردادهايي به ارزش 40 ميليارد دلار امضا کردند. اين قراردادها در زمينه مهندسي نيروگاه‌هاي اتمي و پروژه‌هاي ريلي بود. ولايتي همچنين گفته بود سفرش به روسيه «در راستاي تحقق سياست‌هاي راهبردي» مقام معظم رهبري بوده است. نهم بهمن 1393، ولايتي به مسکو سفر کرد و در ديداري يک‌ساعته با پوتين، پيام روحاني را تسليم او کرد. حالا بار ديگر ولايتي در مسکو به سر مي‌برد؛ مقصد او بعد از مسکو، پکن خواهد بود.

مسکو و تهران در سوريه

آخرين ‌روزهاي ارديبهشت‌، يک روز بعد از ديدار «بشار اسد» با «ولاديمير پوتين» در شهر ساحلي سوچي، الکساندر لاورنتيف، نماينده ويژه پوتين در امور سوريه، از گفته‌هاي رئيس‌جمهوري روسيه رمزگشايي کرد. خبرگزاري «اينترفکس» به نقل از «لاورنتيف» گزارش داد: «بيانيه پوتين درباره خروج نيروهاي خارجي از سوريه به نيروهاي آمريکا، ايران، ترکيه و حزب‌الله مربوط مي‌شود». اين گفته پوتين واکنش‌هايي را برانگيخت. خيلي از مقامات ايراني گفتند حضور نيروهاي ايراني در سوريه به دعوت بشار اسد بوده و تا پايان تروريسم در منطقه در آنجا حضور خواهند داشت؛ اما مدتي بعد زمزمه‌هايي به گوش رسيد که رئيس‌جمهوري آمريکا نیز در مذاکرات خود به خروج نيروهاي ايراني از سوريه تأكيد کرده است؛ موضوعي که روز گذشته در ديدار نتانياهو و پوتين به آن اشاره‌شده بود. نتانياهو قبل از سفر به مسکو، ادعا کرده بود: «اسرائيل هيچ‌گونه ايجاد پايگاه نظامي از سوي ايران يا نيروهاي نيابتي آن را در هيچ‌کجاي سوريه تحمل نمي‌کند»؛ درخواستي که پيش‌تر سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه، آن را غير‌واقع‌گرايانه توصيف کرده است. به گزارش ايسنا، نشريه نيويورکر در گزارشي اعلام کرده اسرائيل همراه با امارات و عربستان پيشنهاداتي را درباره برداشته‌شدن تحريم‌هاي آمريکا عليه روسيه در ازاي اقدام مسکو براي خروج ايران از سوريه مطرح کرده‌اند.

حضور نيروهاي ايران در سوريه اگر محور گفت‌وگوي مسکو-تل‌آويو باشد، بايد منتظر ماند و ديد پوتين چند روز بعد در هلسينکي، پايتخت فنلاند، در ديدار با رئيس‌جمهوري آمريکا درباره سوريه چه موضعي خواهد گرفت. روز گذشته سرگئي شويگو، وزير دفاع روسيه، در گفت‌وگو با يک روزنامه ايتاليايي، گفته است: «ايران و ترکيه نقشی کليدي در ثبات وضعيت سوريه ايفا مي‌کنند». به گزارش ايسنا، به نقل از خبرگزاري اسپوتنيک، شويگو با بيان اينکه آمريکا استراتژي مشخصي براي سوريه ندارد، گفت واشنگتن تاکنون هيچ‌گونه کمک مالي‌ براي حمايت از غيرنظامياني که در سوريه تحت تأثير جنگ قرار گرفته‌اند، اختصاص نداده است.

شرق: اين روزها در بررسي تحولات خاورميانه و جهان رد پاي مسکو ديده مي‌شود و تحريم روسيه توسط آمريکا و اروپا در سال 2014 نتوانسته مانعي پيش‌پاي روس‌ها باشد. مسکو به کانون توجه جهاني بازگشته است؛ شايد براي همين کرملين هم‌زمان ميزبان علي‌اکبر ولايتي و بنيامين نتانياهو است. قرار است امروز -يک روز بعد از ديدار پوتين و نتانياهو- «علي اکبر ولايتي» مشاور امور بين‌الملل مقام معظم رهبري با ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهوري روسيه ديدار کند تا دو پيام مهم مقام معظم رهبري و رئيس‌جمهوري را به پوتين تحويل دهد. ولايتي ظهر روز گذشته در رأس هيئتي بلندپايه وارد مسکو شد تا علاوه بر ديدار با پوتين، با وزير انرژي اين کشور و رئيس کميسيون مشترک ايران و روسيه ديدار کند. او در بدو ورود به مسکو، درباره سفر هم‌زمان نتانياهو به روسيه گفته است: «او يک فرد دوره‌گردي است که هر روز به يک نقطه از جهان سفر کرده و اظهارات بي‌مبنا و بي‌منطقي مي‌کند و کم‌کم به جايي رسيده که کسي به حرف‌هاي او اهميتي نمي‌دهد؛ بنابراین حضور يا عدم حضور او در روسيه هيچ تأثيري در مأموريت استراتژيک ما در مسکو ندارد». ولايتي در مسکو گفت: «رابطه ايران و جمهوري فدراتيو روسيه رابطه‌اي استراتژيک است و در سال‌هاي اخير مجموعه روابط دوجانبه و منطقه‌اي رو به افزايش و ارتقا بوده و همکاري‌هايي که در منطقه بين مجموعه جبهه مقاومت به محوريت ايران و روسيه در تقابل با تروريسم و بانيان آن صورت گرفت، در سوريه و ساير کشورهاي منطقه يک الگوي مثال‌زدني از همکاري‌هاي مثبت بين ايران و روسيه است که فقط يک رابطه استراتژيک و بلند‌مدت مي‌تواند چنين همکاري‌هايي را توجيه کند». به گفته ولايتي در حوزه بين‌المللي هم کمک‌هايي که روسيه در سازمان ملل به جمهوري اسلامي ايران کرد و همکاري‌هايي که دو طرف در برجام داشته‌اند، از مصاديق ديگر همکاري‌هاي راهبردي بين دو کشور است.

ولايتي درباره اين سفر گفته: «اگر ان‌شاالله گفت‌وگوهاي بنده با ولاديمير پوتين و ساير مقامات اين کشور آن‌طور که انتظار مي‌رود پيش برود، بايد گفت اين سفر نقطه عطفي در روابط استراتژيک دو کشور است».

ولايتي و دفاع از روسيه

اگرچه اين سفر اولين سفر علي‌اکبر ولايتي به مسکو نيست ولي شايد يکي از مهم‌ترين سفرهاي او به مسکو باشد؛ اين اهميت به دليل هم‌زماني خروج آمريکا از برجام و نيز شروع مذاکرات کشورهاي 4+1 است؛ طوري‌که گفته مي‌شود دستاوردهاي اين سفر مي‌تواند در روابط ايران و مسکو و تعاملات ايران با اروپا تأثيرگذار باشد. اما علاوه بر اين، «نگاه به شرق» و حضور ايران و روسيه در سوريه از مواردي است که پيوند ايران و روسيه را با هم مستحکم مي‌کند. ولايتي نهم خردادماه، حدود 20 روز بعد از خروج آمريکا از برجام در نشست «تجربه ماندگار» از اهميت نگاه به شرق گفت و از سياست روسيه در برابر ايران دفاع کرد: «برخي غربگراها، غربزده‌ها و جاهلان متأسفانه بسيار مقاومت مي‌کنند؛ برخي مي‌گويند روسيه در گذشته نقض عهد کرده است که بايد به آنها گفت نه اينکه طرف اروپايي همواره هر‌چه خواسته‌ايم در طبق اخلاص گذاشته و تقديم کرده است؟». به‌گفته ولايتي روسيه نه مي‌تواند و نه بنا دارد که به ايران زور بگويد. او گفته بود که با اين کشور درخصوص مسائل دفاعي در حال همکاري هستيم و تقريبا هرچه خواستيم کم‌و‌بيش به ما داده است. اين رآکتوري که روس‌ها درست کردند، آلماني‌ها قرار بود درست کنند که بعد از انقلاب رفتند و يک قدم کوچک برنداشتند. اما روس‌ها رآکتور را درست کردند و چيزهايي به ما دادند که يک پيچش را اروپايي‌ها نمي‌دهند.

سفرهايي مهم يا موازي‌کاري با ظريف

مدتي است که کشورهاي عراق، لبنان و سوريه در کنار کشورهاي شرق آسيا مقصدي است که ولايتي دوست دارد به آنجا سفر کند و در کنار نقدي که بعد از خروج آمريکا از برجام به توافق برجام داشت، درباره اين کشورها و تعامل با آنها سخن بگويد؛ اما عده‌اي مي‌پرسند آيا سفرها در تداخل با برنامه کاري محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران، نيست؟ پرسشي که در يکي از نشست‌هاي خبري، بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت خارجه را مجبور کرد به آن سخن بگويد: «هيچ‌گونه موازي‌کاري و رقابتی بين دکتر ظريف و دکتر ولايتي وجود ندارد»؛ اما برخي معتقدند تعدد سفرهای ولايتي نشان از پيامي جدي دارد. نوزدهم فروردين‌ بعد از رسانه‌اي‌شدن خبر حمله شيميايي به دوما، آخرين منطقه تحت کنترل مخالفان سوری در غوطه‌شرقي و يک روز بعد از حمله جنگنده‌هاي اسرائيلی به پايگاه هوايي تي4، ولايتي به دمشق سفر و از غوطه‌شرقي ديدار کرد. او در واکنش به شهادت هفت ايراني در اين حمله گفت: «اين جنايت قطعا بدون پاسخ نخواهد ماند». مقصد قبلي ولايتي عراق بود؛ او 26 بهمن 1396 به اين کشور سفر کرد و درباره آخرين تحولات منطقه‌اي سخن گفت. قبل از آن نیز در نوزدهم آبان با مقامات سوري و لبناني ديدار داشت. سنگاپور و مالزي مقصد ديگر ولايتي بود که در تير 1395 به اين دو کشور سفر کرد.

سفري چندباره به روسيه

ولايتي حدود دوسال‌ونيم قبل؛ يعني 15 بهمن 1394، در کنفرانس همکاري‌هاي ايران و روسيه در مسکو شرکت کرد و با مقامات عالي‌رتبه روسيه ازجمله ولاديمير پوتين و دستيار ارشد رئيس‌جمهور، نماينده ويژه رئيس‌جمهور، دبير شوراي امنيت ملي، رئيس و اعضاي کميته بين‌الملل ديدار کرد. در اين سفر، تهران و مسکو قراردادهايي به ارزش 40 ميليارد دلار امضا کردند. اين قراردادها در زمينه مهندسي نيروگاه‌هاي اتمي و پروژه‌هاي ريلي بود. ولايتي همچنين گفته بود سفرش به روسيه «در راستاي تحقق سياست‌هاي راهبردي» مقام معظم رهبري بوده است. نهم بهمن 1393، ولايتي به مسکو سفر کرد و در ديداري يک‌ساعته با پوتين، پيام روحاني را تسليم او کرد. حالا بار ديگر ولايتي در مسکو به سر مي‌برد؛ مقصد او بعد از مسکو، پکن خواهد بود.

مسکو و تهران در سوريه

آخرين ‌روزهاي ارديبهشت‌، يک روز بعد از ديدار «بشار اسد» با «ولاديمير پوتين» در شهر ساحلي سوچي، الکساندر لاورنتيف، نماينده ويژه پوتين در امور سوريه، از گفته‌هاي رئيس‌جمهوري روسيه رمزگشايي کرد. خبرگزاري «اينترفکس» به نقل از «لاورنتيف» گزارش داد: «بيانيه پوتين درباره خروج نيروهاي خارجي از سوريه به نيروهاي آمريکا، ايران، ترکيه و حزب‌الله مربوط مي‌شود». اين گفته پوتين واکنش‌هايي را برانگيخت. خيلي از مقامات ايراني گفتند حضور نيروهاي ايراني در سوريه به دعوت بشار اسد بوده و تا پايان تروريسم در منطقه در آنجا حضور خواهند داشت؛ اما مدتي بعد زمزمه‌هايي به گوش رسيد که رئيس‌جمهوري آمريکا نیز در مذاکرات خود به خروج نيروهاي ايراني از سوريه تأكيد کرده است؛ موضوعي که روز گذشته در ديدار نتانياهو و پوتين به آن اشاره‌شده بود. نتانياهو قبل از سفر به مسکو، ادعا کرده بود: «اسرائيل هيچ‌گونه ايجاد پايگاه نظامي از سوي ايران يا نيروهاي نيابتي آن را در هيچ‌کجاي سوريه تحمل نمي‌کند»؛ درخواستي که پيش‌تر سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه، آن را غير‌واقع‌گرايانه توصيف کرده است. به گزارش ايسنا، نشريه نيويورکر در گزارشي اعلام کرده اسرائيل همراه با امارات و عربستان پيشنهاداتي را درباره برداشته‌شدن تحريم‌هاي آمريکا عليه روسيه در ازاي اقدام مسکو براي خروج ايران از سوريه مطرح کرده‌اند.

حضور نيروهاي ايران در سوريه اگر محور گفت‌وگوي مسکو-تل‌آويو باشد، بايد منتظر ماند و ديد پوتين چند روز بعد در هلسينکي، پايتخت فنلاند، در ديدار با رئيس‌جمهوري آمريکا درباره سوريه چه موضعي خواهد گرفت. روز گذشته سرگئي شويگو، وزير دفاع روسيه، در گفت‌وگو با يک روزنامه ايتاليايي، گفته است: «ايران و ترکيه نقشی کليدي در ثبات وضعيت سوريه ايفا مي‌کنند». به گزارش ايسنا، به نقل از خبرگزاري اسپوتنيک، شويگو با بيان اينکه آمريکا استراتژي مشخصي براي سوريه ندارد، گفت واشنگتن تاکنون هيچ‌گونه کمک مالي‌ براي حمايت از غيرنظامياني که در سوريه تحت تأثير جنگ قرار گرفته‌اند، اختصاص نداده است.