دوراپزشکی*
بابک زمانی-نورولوژیست
يكي از روش‌هايي كه در بحران كرونا بر سر زبان‌ها افتاد و كارايي خود را نشان داد، تله‌مديسين يا همان دوراپزشكي است كه ترجمه نسبتا مناسبي به نظر مي‌رسد. در زماني كه همه در قرنطينه هستند و ملاقات‌ها بايد به حداقل برسد، تكنولوژي‌هاي جديد ارتباط غيرحضوري پزشك و بيمار به كار افتادند و در عمل كاركرد خود را به نمايش گذاشتند. اين تكنولوژي جديد هم مثل ساير فراورده‌هاي مدرنيته هم‌زمان واجد نكات مثبت و منفي است.
استفاده از تله‌مديسين در درمان سكته مغزي حاد تا پيش از بحران كرونا هم جديدترين پيشرفت در درمان سكته مغزي حاد به شمار مي‌رفت. مسائل اقتصادي، اخلاقي و حقوقي آن همه داشت در جهتي تنظيم مي‌شد كه با ويزيت آنلاين و ارسال مدارك بيمار، درمان سكته مغزي كه سخت به دقايق وابسته است هرچه سريع‌تر آغاز شود. در بحران كرونا هم نه‌تنها سرعت كه كاهش ابتلا هم توجه همگان را به سمت تله‌مديسين برد، اما در اين ارتباط بايد به نكات ديگري هم اشاره كرد:
اول آنکه تله‌مديسين را نبايد به ارتباط تلفني ولو با امكان ارسال تصاوير تقليل داد. در جريان كرونا شاهد رشد مؤسساتي هستيم كه بين پزشكان و بيماران ارتباط تلفني برقرار مي‌كنند و با نام ارتباط آنلاين تبليغات گسترده راه مي‌اندازند. بايد تأكيد كرد تله‌مديسين تنها به معناي ارتباط غيرحضوري نيست و مستلزم امكانات تكنولوژيك، پرسنل كافي، مكان و زمان فيزيكي مناسب براي طبابت از راه دور است و البته بسترهاي حقوقي و اخلاقي تعريف‌شده براي اين كار. ضرورت‌هاي شتابناك كرونا اين دغدغه را به وجود آورد كه نكند تله‌مديسين با تمام ابزار و آلاتش به يك ارتباط تلفني ولو با انتقال چند عكس از فضاي مجازي تقليل يابد.
دوم آنکه در شرايطي كه ويزيت بيمار به‌عنوان مهم‌ترين بخش از كار تعقلي پزشكي هنوز نتوانسته جايگاه مناسب خود را در اذهان ما ايرانيان اعم از پزشك و بيمار باز كند، اين خطر وجود دارد كه تله‌مديسين، آن هم به همان شكل ناقص و نيمه‌كاره‌اي كه توضيح داده شد، جايگاه «ويزيت»؛ يعني تأمل و تعقل و تصميم‌گيري را هرچه بيشتر و بيشتر در برابر «اعمال»؛ از تجويز دارو گرفته تا اقدامات تشخيصي و اعمال جراحي هرچه بيشتر و بيشتر تضعيف كند. همين الان هم نه‌تنها بسياري از مردم، بلكه بسياري از مسئولان و حتي پزشكان هم ويزيت را تنها ملاقاتي براي تنظيم قرار براي «كار اصلي» كه می‌تواند جراحي فتق، عمل سزارين، نوشتن ام‌آرآي، رؤيت ام‌آرآي، آنژيوگرافي و... باشد مي‌دانند. اينكه خود ويزيت به تنهايي در بخش مهمي از كارهاي پزشكي همان «كار اصلي» است هنوز وارد افق ديد ملي ما نشده. مهارت طبيبي را كه بر اثر ممارست و تجربه و آشنايي با كليت يك بيماري بسيار نادر، آن را در چندثانيه تشخيص مي‌دهد نمي‌شناسيم.
توانايي بالاي سلول‌هاي تحليلگري را كه پديده بيماري‌ها را از طريق نشانه‌ها و علائمشان با گفت‌وگو، معاينه و نهايتا رؤيت تصاوير و آزمايشات در چنددقيقه يا چندثانيه بسته به مورد تشخيص مي‌دهند را نه‌تنها نمي‌شناسيم و قدر نمي‌گذاريم، بلكه هر روز به انحای مختلف تحقير هم مي‌كنيم. بر اين كار مهم كه ميزان دقت يا انحراف ما را با تمام هزينه‌هاي آن تا ثريا تعيين مي‌كند نظارت نمي‌كنيم و جنبه‌هاي گوناگون آن را؛ از ثبت و گزارش گرفته تا جزئيات عملي تفكيك و تعريف نمي‌كنيم و بر هركدام ارزش نمي‌گذاريم. در چنين شرايطي استفاده نابهنگام از تله‌مديسين اين خطر را دارد كه همين سيستم را تثبيت كند و راه بهبود آن هرچه دشوار و دشوارتر شود. در بحران كرونا و استفاده اجتناب‌ناپذير از تلفن به‌جاي ويزيت حضوري مي‌شد ميزان انتظار و آگاهي بسياري از مردم و مسئولان و فرهيختگان را در مورد اهميت تعقل در كار پزشكي دريافت و اين تجربه‌اي بود كه بسياري از پزشكان دراين رهگذر پيدا كردند.
در يك كلام تله‌مديسين با تمام الزامات و تكنولوژي مناسبش مي‌تواند اقدامي مهم در انواع موقعيت‌هاي باليني، به‌خصوص اورژانس‌هايي مثل سكته مغزي و كرونا باشد، اما در شرايط ديگر و به‌خصوص بدون همه الزامات آن مي‌تواند به صورت مانعي در راه تحقق جايگاه ويژه كار باليني دربيايد كه در شرايط كشور ما، با كمترين تعرفه مصوب دنيا براي اين كار، خطر كمي نيست.
* تله‌مدیسین
يكي از روش‌هايي كه در بحران كرونا بر سر زبان‌ها افتاد و كارايي خود را نشان داد، تله‌مديسين يا همان دوراپزشكي است كه ترجمه نسبتا مناسبي به نظر مي‌رسد. در زماني كه همه در قرنطينه هستند و ملاقات‌ها بايد به حداقل برسد، تكنولوژي‌هاي جديد ارتباط غيرحضوري پزشك و بيمار به كار افتادند و در عمل كاركرد خود را به نمايش گذاشتند. اين تكنولوژي جديد هم مثل ساير فراورده‌هاي مدرنيته هم‌زمان واجد نكات مثبت و منفي است.
استفاده از تله‌مديسين در درمان سكته مغزي حاد تا پيش از بحران كرونا هم جديدترين پيشرفت در درمان سكته مغزي حاد به شمار مي‌رفت. مسائل اقتصادي، اخلاقي و حقوقي آن همه داشت در جهتي تنظيم مي‌شد كه با ويزيت آنلاين و ارسال مدارك بيمار، درمان سكته مغزي كه سخت به دقايق وابسته است هرچه سريع‌تر آغاز شود. در بحران كرونا هم نه‌تنها سرعت كه كاهش ابتلا هم توجه همگان را به سمت تله‌مديسين برد، اما در اين ارتباط بايد به نكات ديگري هم اشاره كرد:
اول آنکه تله‌مديسين را نبايد به ارتباط تلفني ولو با امكان ارسال تصاوير تقليل داد. در جريان كرونا شاهد رشد مؤسساتي هستيم كه بين پزشكان و بيماران ارتباط تلفني برقرار مي‌كنند و با نام ارتباط آنلاين تبليغات گسترده راه مي‌اندازند. بايد تأكيد كرد تله‌مديسين تنها به معناي ارتباط غيرحضوري نيست و مستلزم امكانات تكنولوژيك، پرسنل كافي، مكان و زمان فيزيكي مناسب براي طبابت از راه دور است و البته بسترهاي حقوقي و اخلاقي تعريف‌شده براي اين كار. ضرورت‌هاي شتابناك كرونا اين دغدغه را به وجود آورد كه نكند تله‌مديسين با تمام ابزار و آلاتش به يك ارتباط تلفني ولو با انتقال چند عكس از فضاي مجازي تقليل يابد.
دوم آنکه در شرايطي كه ويزيت بيمار به‌عنوان مهم‌ترين بخش از كار تعقلي پزشكي هنوز نتوانسته جايگاه مناسب خود را در اذهان ما ايرانيان اعم از پزشك و بيمار باز كند، اين خطر وجود دارد كه تله‌مديسين، آن هم به همان شكل ناقص و نيمه‌كاره‌اي كه توضيح داده شد، جايگاه «ويزيت»؛ يعني تأمل و تعقل و تصميم‌گيري را هرچه بيشتر و بيشتر در برابر «اعمال»؛ از تجويز دارو گرفته تا اقدامات تشخيصي و اعمال جراحي هرچه بيشتر و بيشتر تضعيف كند. همين الان هم نه‌تنها بسياري از مردم، بلكه بسياري از مسئولان و حتي پزشكان هم ويزيت را تنها ملاقاتي براي تنظيم قرار براي «كار اصلي» كه می‌تواند جراحي فتق، عمل سزارين، نوشتن ام‌آرآي، رؤيت ام‌آرآي، آنژيوگرافي و... باشد مي‌دانند. اينكه خود ويزيت به تنهايي در بخش مهمي از كارهاي پزشكي همان «كار اصلي» است هنوز وارد افق ديد ملي ما نشده. مهارت طبيبي را كه بر اثر ممارست و تجربه و آشنايي با كليت يك بيماري بسيار نادر، آن را در چندثانيه تشخيص مي‌دهد نمي‌شناسيم.
توانايي بالاي سلول‌هاي تحليلگري را كه پديده بيماري‌ها را از طريق نشانه‌ها و علائمشان با گفت‌وگو، معاينه و نهايتا رؤيت تصاوير و آزمايشات در چنددقيقه يا چندثانيه بسته به مورد تشخيص مي‌دهند را نه‌تنها نمي‌شناسيم و قدر نمي‌گذاريم، بلكه هر روز به انحای مختلف تحقير هم مي‌كنيم. بر اين كار مهم كه ميزان دقت يا انحراف ما را با تمام هزينه‌هاي آن تا ثريا تعيين مي‌كند نظارت نمي‌كنيم و جنبه‌هاي گوناگون آن را؛ از ثبت و گزارش گرفته تا جزئيات عملي تفكيك و تعريف نمي‌كنيم و بر هركدام ارزش نمي‌گذاريم. در چنين شرايطي استفاده نابهنگام از تله‌مديسين اين خطر را دارد كه همين سيستم را تثبيت كند و راه بهبود آن هرچه دشوار و دشوارتر شود. در بحران كرونا و استفاده اجتناب‌ناپذير از تلفن به‌جاي ويزيت حضوري مي‌شد ميزان انتظار و آگاهي بسياري از مردم و مسئولان و فرهيختگان را در مورد اهميت تعقل در كار پزشكي دريافت و اين تجربه‌اي بود كه بسياري از پزشكان دراين رهگذر پيدا كردند.
در يك كلام تله‌مديسين با تمام الزامات و تكنولوژي مناسبش مي‌تواند اقدامي مهم در انواع موقعيت‌هاي باليني، به‌خصوص اورژانس‌هايي مثل سكته مغزي و كرونا باشد، اما در شرايط ديگر و به‌خصوص بدون همه الزامات آن مي‌تواند به صورت مانعي در راه تحقق جايگاه ويژه كار باليني دربيايد كه در شرايط كشور ما، با كمترين تعرفه مصوب دنيا براي اين كار، خطر كمي نيست.
* تله‌مدیسین