کارزار بی‌پلاستیک زیر سایه کرونا
شینا انصاری
می‌توان یکی از مهم‌ترین دلایل مصرف نامتعارف کیسه‌های پلاستیکی در کشور را دسترسی راحت و ارزان به کیسه‌های پلاستیکی دانست. کشور ما یک کشور نفت‌خیز است و وجود مواد اولیه ارزان و در دسترس پلیمری، یکی از مهم‌ترین عوامل در تولید و مصرف بالای این كالای آسیب‌رسان به محیط زیست محسوب می‌شود. در‌عین‌حال فقدان سیاست‌های بازدارنده و تشویقی برای تغییر در الگوی مصرف پلاستیک‌های یکبارمصرف نیز از مهم‌ترین عواملی است که موجب شده اقدام شاخصی در کشور در این زمینه چه در حوزه تقنین و چه اجرا انجام نشود. آمارهای پیش از شرایط کرونا، حاکی از تولید بالای پسماندهای پلاستیکی در کشور است؛ به نحوی که عمر هر کیسه پلاستیکی فقط 12 دقیقه برآورد شده و براساس اعلام مراجع رسمی، هر خانواده ایرانی به‌طور متوسط روزانه سه تا پنج کیسه پلاستیکی وارد چرخه مصرف می‌کنند که نیمی از آنها فقط یک‌بار مورد استفاده قرار گرفته و در خوش‌بینانه‌ترین حالت راهی مکان‌های دفن می‌شوند که به‌واسطه ماندگاری طولانی در طبیعت (بیش از 300 سال)، باری سنگین و غیرقابل هضم برای زمین هستند. از سوی دیگر آنالیز فیزیکی پسماندها در پاییز سال گذشته در شهر تهران، از برتری سه‌برابری وزن و درصد پسماندهای کیسه‌های پلاستیکی در مقایسه با پسماندهای فلزات، چوب و شیشه حکایت دارد! حال با توجه به همه‌گیری بیماری کرونا مصرف محصولات پلاستیکی یکبارمصرف بسیار بیشتر از گذشته شده و به تبع آن تولید پسماندهای حاصله به‌طرز بی‌سابقه‌ای افزایش یافته، به‌نحوی‌که بسیاری از اقدامات محدود و پراکنده‌ای که پیش از این برای کاهش مصرف این محصولات در بخش‌های مختلف از جمله مصارف خانگی، اداری و در جلسات، مراسم‌ها و مناسبت‌ها طرح‌ریزی شده بود، تحت‌الشعاع قرار گرفته است؛ اگرچه در شرایط شیوع بیماری خطرناکی مانند کرونا، تبعیت از پروتكل‌های بهداشتی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است ولی در سایه قرار‌گرفتن جنبه‌های محیط‌زیستی اقداماتی مانند مصرف گسترده فراورده‌های پلاستیكی یکبارمصرف و بی‌توجهی به میزان تولید این پسماندهای زیان‌بار برای طبیعت، با توجه به مدیریت مصرف این محصولات در سایر کشورهای درگیر با بیماری کرونا، بیانگر این واقعیت است که می‌توان ضمن حفظ بهداشت فردی و رعایت تمامی موازین مدنظر، مصرف محصولات پلاستیکی را مدیریت کرد و آلودگی کمتری به محیط زیست تحمیل کرد. بسیاری از کشورها در مواجهه با پسماندهای پلاستیکی به‌عنوان یک چالش جهانی در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند با «سیاست‌های ملی» مصرف پلاستیک‌ها را در کشورهای خود محدود كنند، اقداماتی چون ممنوعیت مصرف کیسه‌های پلاستیکی یکبارمصرف، وضع مالیات بر مصرف، جایگزینی کیسه‌های پارچه‌ای، استفاده از پلاستیک‌های زیست‌تجزیه‌پذیر و... با هدف کاهش آلودگی پلاستیک‌ها، از جمله این اقدامات بوده است؛ ازاین‌رو با درک این واقعیت که ما با فاصله‌ای قابل توجه با سایر كشورها برای مهار آلودگی پلاستیک‌ها، گام‌های نخستین را در این عرصه بر‌می‌داریم و با توجه به تداوم شرایط کرونایی حاکم بر جامعه همچنان نیازمند رعایت پروتکل‌های بهداشتی هستیم، ضرورت دارد فعالیت‌های متناسبی با همکاری همه ذی‌نفعان امر برای اقدام درباره مدیریت مصرف پلاستیک‌های یکبارمصرف در سطح جامعه در دستور کار قرار گیرد. هفته بدون کیسه‌های پلاستیکی (14 تا 21 تیر) در تهران فرصت مغتنمی است برای توجه تصمیم‌گیران و عموم شهروندان به عوارض جبران ناپذیر محصولات پلاستیکی بر طبیعت؛ عوارضی که می‌تواند در سایه اپیدمی ویرانگر کووید 19 و غفلت از محیط زیست، تأثیرات طولانی‌مدت و مخربی را به‌صورت میکرو‌پلاستیک‌ها در منابع آب و زنجیره غذایی یا بروز و ظهور بیماری‌های مزمن و نوظهور دیگر در پی داشته باشد.
می‌توان یکی از مهم‌ترین دلایل مصرف نامتعارف کیسه‌های پلاستیکی در کشور را دسترسی راحت و ارزان به کیسه‌های پلاستیکی دانست. کشور ما یک کشور نفت‌خیز است و وجود مواد اولیه ارزان و در دسترس پلیمری، یکی از مهم‌ترین عوامل در تولید و مصرف بالای این كالای آسیب‌رسان به محیط زیست محسوب می‌شود. در‌عین‌حال فقدان سیاست‌های بازدارنده و تشویقی برای تغییر در الگوی مصرف پلاستیک‌های یکبارمصرف نیز از مهم‌ترین عواملی است که موجب شده اقدام شاخصی در کشور در این زمینه چه در حوزه تقنین و چه اجرا انجام نشود. آمارهای پیش از شرایط کرونا، حاکی از تولید بالای پسماندهای پلاستیکی در کشور است؛ به نحوی که عمر هر کیسه پلاستیکی فقط 12 دقیقه برآورد شده و براساس اعلام مراجع رسمی، هر خانواده ایرانی به‌طور متوسط روزانه سه تا پنج کیسه پلاستیکی وارد چرخه مصرف می‌کنند که نیمی از آنها فقط یک‌بار مورد استفاده قرار گرفته و در خوش‌بینانه‌ترین حالت راهی مکان‌های دفن می‌شوند که به‌واسطه ماندگاری طولانی در طبیعت (بیش از 300 سال)، باری سنگین و غیرقابل هضم برای زمین هستند. از سوی دیگر آنالیز فیزیکی پسماندها در پاییز سال گذشته در شهر تهران، از برتری سه‌برابری وزن و درصد پسماندهای کیسه‌های پلاستیکی در مقایسه با پسماندهای فلزات، چوب و شیشه حکایت دارد! حال با توجه به همه‌گیری بیماری کرونا مصرف محصولات پلاستیکی یکبارمصرف بسیار بیشتر از گذشته شده و به تبع آن تولید پسماندهای حاصله به‌طرز بی‌سابقه‌ای افزایش یافته، به‌نحوی‌که بسیاری از اقدامات محدود و پراکنده‌ای که پیش از این برای کاهش مصرف این محصولات در بخش‌های مختلف از جمله مصارف خانگی، اداری و در جلسات، مراسم‌ها و مناسبت‌ها طرح‌ریزی شده بود، تحت‌الشعاع قرار گرفته است؛ اگرچه در شرایط شیوع بیماری خطرناکی مانند کرونا، تبعیت از پروتكل‌های بهداشتی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است ولی در سایه قرار‌گرفتن جنبه‌های محیط‌زیستی اقداماتی مانند مصرف گسترده فراورده‌های پلاستیكی یکبارمصرف و بی‌توجهی به میزان تولید این پسماندهای زیان‌بار برای طبیعت، با توجه به مدیریت مصرف این محصولات در سایر کشورهای درگیر با بیماری کرونا، بیانگر این واقعیت است که می‌توان ضمن حفظ بهداشت فردی و رعایت تمامی موازین مدنظر، مصرف محصولات پلاستیکی را مدیریت کرد و آلودگی کمتری به محیط زیست تحمیل کرد. بسیاری از کشورها در مواجهه با پسماندهای پلاستیکی به‌عنوان یک چالش جهانی در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند با «سیاست‌های ملی» مصرف پلاستیک‌ها را در کشورهای خود محدود كنند، اقداماتی چون ممنوعیت مصرف کیسه‌های پلاستیکی یکبارمصرف، وضع مالیات بر مصرف، جایگزینی کیسه‌های پارچه‌ای، استفاده از پلاستیک‌های زیست‌تجزیه‌پذیر و... با هدف کاهش آلودگی پلاستیک‌ها، از جمله این اقدامات بوده است؛ ازاین‌رو با درک این واقعیت که ما با فاصله‌ای قابل توجه با سایر كشورها برای مهار آلودگی پلاستیک‌ها، گام‌های نخستین را در این عرصه بر‌می‌داریم و با توجه به تداوم شرایط کرونایی حاکم بر جامعه همچنان نیازمند رعایت پروتکل‌های بهداشتی هستیم، ضرورت دارد فعالیت‌های متناسبی با همکاری همه ذی‌نفعان امر برای اقدام درباره مدیریت مصرف پلاستیک‌های یکبارمصرف در سطح جامعه در دستور کار قرار گیرد. هفته بدون کیسه‌های پلاستیکی (14 تا 21 تیر) در تهران فرصت مغتنمی است برای توجه تصمیم‌گیران و عموم شهروندان به عوارض جبران ناپذیر محصولات پلاستیکی بر طبیعت؛ عوارضی که می‌تواند در سایه اپیدمی ویرانگر کووید 19 و غفلت از محیط زیست، تأثیرات طولانی‌مدت و مخربی را به‌صورت میکرو‌پلاستیک‌ها در منابع آب و زنجیره غذایی یا بروز و ظهور بیماری‌های مزمن و نوظهور دیگر در پی داشته باشد.