بازگشت چندان هم آسان نیست
هنری روم . ترجمه: دیپلماسی ایرانی
سیاست در منطقه و در ایالات متحده از سال 2015 دگرگون شده است. جو بایدن، رئیس‌جمهوری تازه ایالات متحده، گفته است در صورت پایبندی کامل ایران به توافق هسته‌ای، ایالات متحده را به این توافق برخواهد گرداند. مقامات ایرانی نیز در اظهارنظری مشابه اعلام کرده‌اند با بازگشت ایالات متحده به توافق برخواهند گشت. در تئوری، بازگشت به توافق آسان است و جو بایدن می‌تواند همان روز اول حضور در دفترش به توافق برگردد. بااین‌حال سیاست‌های داخلی در هر دو کشور بازگشت فوری به توافق را سخت می‌کند. دولت تازه می‌تواند با امضای یک‌جانبه یک دستور اجرائی، صدور معافیت و برداشتن تحریم‌ها یک بازگشت سریع به توافق را امکان‌پذیر کند. حتی هیچ‌یک از تحریم‌هایی که دولت دونالد ترامپ در زمان باقی‌مانده می‌خواهد اعمال کند نیز نه برگشت‌ناپذیرند و نه همیشگی. افزون بر آن، بازگشت مستقیم به توافق نیازمند بررسی کنگره هم نیست. بااین‌حال بازگشت شتابان به توافق دربردارنده هزینه‌های سیاسی چشمگیری است. در سال 2015، گفت‌وگوها و ستیزهای داخلی بر سر اجرای این توافق کمتر از چالش‌های سرسام‌آور برنامه باراک اوباما برای اصلاح نظام بهداشتی آمریکا نبود. دولت اوباما وقت و
سرمایه سیاسی زیادی برای پشتیبانی از این توافق گذاشت. اوباما بر این باور بود که امضایش پای این اولویت سیاست خارجی ارزش آن‌همه تلاش را دارد.
روشن نیست که بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای دربردارنده موقعیت همسانی برای بایدن است یا نه. بایدن با چالش‌های پرشمار داخلی و بین‌المللی روبه‌روست؛ از مبارزه با ویروس کرونا تا بازسازی اقتصاد و اتحادهای آمریکا. اگر جمهوری‌خواهان همچنان سنا را در اختیار داشته باشند - که با دور دوم انتخابات جورجیا مشخص خواهد شد - آنها می‌توانند گزینه‌های بایدن را بیشتر محدود کنند، هرچند این موضوع به اولویت‌های قانونی آنها بستگی دارد. دوستان ایالات متحده در خاورمیانه نیز کاملا مخالف بازگشت به این توافق هستند. رهبران اسرائیل و عربستان بر این باورند که توافق هسته‌ای دست ایران را در منطقه باز گذاشت و تأثیری هم در کاهش فعالیت‌های هسته‌ای‌اش نداشت. البته آنها در پیوستن یا نپیوستن واشنگتن به توافق قدرتی ندارند اما می‌توانند اوضاع را سخت کنند و با مخالفت‌های خود پایداری توافق را به خطر بیندازند. میزان مخالفت عمومی در اسرائیل نیز به پویش‌های داخلی این رژیم بستگی دارد. در سطح راهبردی هیچ اختلاف نظری پیرامون تهدید ایران در بین مقامات اسرائیلی وجود ندارد. نتانیاهو با اوباما درباره توافق هسته‌ای اختلاف نظر زیادی داشت و آشکارا با
اوباما درگیر شد. بااین‌حال سایر شرکای ائتلاف نتانیاهو مانند وزیر امور خارجه، گابی اشکنازی، حساسیت نتانیاهو را نشان نمی‌دهند. اسرائیل در مسیر انتخابات سال آینده است و دگرگونی‌ها در رهبری این رژیم می‌تواند بر چگونگی مخالفت آشکار با ایالات متحده بر سر ورود دوباره به برجام تأثیر بگذارد. حتی اگر بایدن هم تصمیم به بازگشت فوری بگیرد، ممکن است مقامات ایران آمادگی نداشته باشند. آنها چندان تمایلی به گفت‌وگو ندارند. رهبر عالی ایران به واشنگتن مشکوک است و خروج ترامپ از این توافق را مهر تأییدی می‌داند بر نظرات همیشگی‌اش پیرامون دورویی آمریکا. احتمال اینکه در انتخابات 2024 آمریکا بار دیگر یک جمهوری‌خواه پیروز شده و از توافق بیرون بیاید بر تردیدهای ایران می‌افزاید.
تهران از جسارت بایدن برای پیش‌کشیدن زمینه گفت‌وگوهای بعدی هراس دارد. در جریان مبارزات انتخاباتی، بایدن گفت که می‌خواهد ورود به برجام آغاز گفت‌وگوهای بیشتر باشد. او به دیگر موارد نگران‌کننده مانند برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران اشاره کرد. تهران همچنین از ایالات متحده خواسته است خسارات واردشده به سبب تحریم‌ها را جبران کند، خواسته‌ای که چه بسا هدف آن پیشگیری از ورود واشنگتن به منطقه گفت‌وگو با ایران باشد. از سوی دیگر، انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در ژوئن 2021 می‌تواند یک راهبند اضافی باشد. برای حسن روحانی بازگشت سریع به برجام قبل از انتخابات آتی به حفظ میراث او کمک می‌کند و به نفع متحدانش است. بااین‌حال تندروها ممکن است مانع از این کار شوند، چراکه بازگشت به برجام منافع آنها در انتخابات بعدی را به چالش می‌کشد. رهبر عالی ایران شاید بازگشت به برجام را تأیید کند اما گفت‌وگوها را تا مراسم سوگند رئیس‌جمهوری بعدی عقب می‌اندازد.
پس از بیستم ژانویه می‌توانیم شاهد ارسال پیام‌های مثبتی به سمت ایران باشیم. جو بایدن قول داده ممنوعیت سفر از چندین کشور با جمعیت عمدتا مسلمان را بردارد که ایران هم در بین آنهاست. دولت تازه چه بسا مجوزها یا اقدامات اضافی برای آسان‌سازی دسترسی ایران به تجهیزات پزشکی را صادر کند. راه بازگشت به توافق هسته‌ای همچنان پیچیده است. بایدن ممکن است سیاست کاهش برنامه هسته‌ای ایران در ازای کاهش تحریم‌ها را دنبال کند. مانند دیگر مسائل بین ایران و ایالات متحده، گام‌های بعدی چندان سرراست نخواهند بود.
منبع: نیویورک‌تایمز
سیاست در منطقه و در ایالات متحده از سال 2015 دگرگون شده است. جو بایدن، رئیس‌جمهوری تازه ایالات متحده، گفته است در صورت پایبندی کامل ایران به توافق هسته‌ای، ایالات متحده را به این توافق برخواهد گرداند. مقامات ایرانی نیز در اظهارنظری مشابه اعلام کرده‌اند با بازگشت ایالات متحده به توافق برخواهند گشت. در تئوری، بازگشت به توافق آسان است و جو بایدن می‌تواند همان روز اول حضور در دفترش به توافق برگردد. بااین‌حال سیاست‌های داخلی در هر دو کشور بازگشت فوری به توافق را سخت می‌کند. دولت تازه می‌تواند با امضای یک‌جانبه یک دستور اجرائی، صدور معافیت و برداشتن تحریم‌ها یک بازگشت سریع به توافق را امکان‌پذیر کند. حتی هیچ‌یک از تحریم‌هایی که دولت دونالد ترامپ در زمان باقی‌مانده می‌خواهد اعمال کند نیز نه برگشت‌ناپذیرند و نه همیشگی. افزون بر آن، بازگشت مستقیم به توافق نیازمند بررسی کنگره هم نیست. بااین‌حال بازگشت شتابان به توافق دربردارنده هزینه‌های سیاسی چشمگیری است. در سال 2015، گفت‌وگوها و ستیزهای داخلی بر سر اجرای این توافق کمتر از چالش‌های سرسام‌آور برنامه باراک اوباما برای اصلاح نظام بهداشتی آمریکا نبود. دولت اوباما وقت و
سرمایه سیاسی زیادی برای پشتیبانی از این توافق گذاشت. اوباما بر این باور بود که امضایش پای این اولویت سیاست خارجی ارزش آن‌همه تلاش را دارد.
روشن نیست که بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای دربردارنده موقعیت همسانی برای بایدن است یا نه. بایدن با چالش‌های پرشمار داخلی و بین‌المللی روبه‌روست؛ از مبارزه با ویروس کرونا تا بازسازی اقتصاد و اتحادهای آمریکا. اگر جمهوری‌خواهان همچنان سنا را در اختیار داشته باشند - که با دور دوم انتخابات جورجیا مشخص خواهد شد - آنها می‌توانند گزینه‌های بایدن را بیشتر محدود کنند، هرچند این موضوع به اولویت‌های قانونی آنها بستگی دارد. دوستان ایالات متحده در خاورمیانه نیز کاملا مخالف بازگشت به این توافق هستند. رهبران اسرائیل و عربستان بر این باورند که توافق هسته‌ای دست ایران را در منطقه باز گذاشت و تأثیری هم در کاهش فعالیت‌های هسته‌ای‌اش نداشت. البته آنها در پیوستن یا نپیوستن واشنگتن به توافق قدرتی ندارند اما می‌توانند اوضاع را سخت کنند و با مخالفت‌های خود پایداری توافق را به خطر بیندازند. میزان مخالفت عمومی در اسرائیل نیز به پویش‌های داخلی این رژیم بستگی دارد. در سطح راهبردی هیچ اختلاف نظری پیرامون تهدید ایران در بین مقامات اسرائیلی وجود ندارد. نتانیاهو با اوباما درباره توافق هسته‌ای اختلاف نظر زیادی داشت و آشکارا با
اوباما درگیر شد. بااین‌حال سایر شرکای ائتلاف نتانیاهو مانند وزیر امور خارجه، گابی اشکنازی، حساسیت نتانیاهو را نشان نمی‌دهند. اسرائیل در مسیر انتخابات سال آینده است و دگرگونی‌ها در رهبری این رژیم می‌تواند بر چگونگی مخالفت آشکار با ایالات متحده بر سر ورود دوباره به برجام تأثیر بگذارد. حتی اگر بایدن هم تصمیم به بازگشت فوری بگیرد، ممکن است مقامات ایران آمادگی نداشته باشند. آنها چندان تمایلی به گفت‌وگو ندارند. رهبر عالی ایران به واشنگتن مشکوک است و خروج ترامپ از این توافق را مهر تأییدی می‌داند بر نظرات همیشگی‌اش پیرامون دورویی آمریکا. احتمال اینکه در انتخابات 2024 آمریکا بار دیگر یک جمهوری‌خواه پیروز شده و از توافق بیرون بیاید بر تردیدهای ایران می‌افزاید.
تهران از جسارت بایدن برای پیش‌کشیدن زمینه گفت‌وگوهای بعدی هراس دارد. در جریان مبارزات انتخاباتی، بایدن گفت که می‌خواهد ورود به برجام آغاز گفت‌وگوهای بیشتر باشد. او به دیگر موارد نگران‌کننده مانند برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران اشاره کرد. تهران همچنین از ایالات متحده خواسته است خسارات واردشده به سبب تحریم‌ها را جبران کند، خواسته‌ای که چه بسا هدف آن پیشگیری از ورود واشنگتن به منطقه گفت‌وگو با ایران باشد. از سوی دیگر، انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در ژوئن 2021 می‌تواند یک راهبند اضافی باشد. برای حسن روحانی بازگشت سریع به برجام قبل از انتخابات آتی به حفظ میراث او کمک می‌کند و به نفع متحدانش است. بااین‌حال تندروها ممکن است مانع از این کار شوند، چراکه بازگشت به برجام منافع آنها در انتخابات بعدی را به چالش می‌کشد. رهبر عالی ایران شاید بازگشت به برجام را تأیید کند اما گفت‌وگوها را تا مراسم سوگند رئیس‌جمهوری بعدی عقب می‌اندازد.
پس از بیستم ژانویه می‌توانیم شاهد ارسال پیام‌های مثبتی به سمت ایران باشیم. جو بایدن قول داده ممنوعیت سفر از چندین کشور با جمعیت عمدتا مسلمان را بردارد که ایران هم در بین آنهاست. دولت تازه چه بسا مجوزها یا اقدامات اضافی برای آسان‌سازی دسترسی ایران به تجهیزات پزشکی را صادر کند. راه بازگشت به توافق هسته‌ای همچنان پیچیده است. بایدن ممکن است سیاست کاهش برنامه هسته‌ای ایران در ازای کاهش تحریم‌ها را دنبال کند. مانند دیگر مسائل بین ایران و ایالات متحده، گام‌های بعدی چندان سرراست نخواهند بود.
منبع: نیویورک‌تایمز