تفاوت‌های مؤسسه‌های خیریه و سمن را جدی بگیریم
نبی‌اله عشقی‌ثانی
۲۷ فوریه را که امسال مصادف با نهم اسفند است، سازمان ملل متحد روز جهانی مؤسسه‌های مردم‌نهاد نام‌گذاری کرده تا همه کشورها نیکوکاری را بزرگ شمارند و برای توسعه و ترویج بیشتر آن اقدام به تجلیل و تقدیر دیگردوستی و مهرورزی کنند. مؤسسه مردم‌نهاد به هر تشکلی گفته می‌شود که بدون دخالت دولت‌ها ایجاد و اداره شود. کلمه NGO که تأکید بر غیردولتی‌بودن دارد نیز به همین دلیل انتخاب شده است. تشکل‌های مردم‌نهاد در موضوعات متنوعی
از جمله امور آموزشی، فرهنگی، تربیتی، مذهبی، توسعه روستا و مناطق محروم، امور ورزشی، محیط زیست، گردشگری، بهداشت و درمان، حمایت از کودکان و خانواده‌های نیازمند، ایتام و آسیب‌دیدگان اجتماعی، حمایت از حیوانات و... به فعالیت می‌پردازند. در کشور ما از عنوان خیریه و انجمن نیکوکاری برای هر نوع تشکلی استفاده می‌شود که فعالیت خیرخواهانه و دیگردوست انجام می‌دهد. برخی نیز بین خیریه و سمن تفاوت قائل هستند. واقعیت این است که همه تشکل‌های مردمی در مسیر دیگردوستی و مهرورزی ارائه خدمت کرده و تلاش می‌کنند تا عشق به آرمان‌های والای انسانی را توسعه دهند. این مؤسسه‌ها می‌توانند بسیار کوچک برای خدمت‌رسانی به تعدادی محدود یا بسیار بزرگ برای مساعدت و همیاری در سطح ملی تشکیل شوند. در سطح جهانی کشور هندوستان با آمار چندمیلیونی سمن در صدر کشورها و برزیل با حدود دو میلیون و آمریکا با یک‌میلیون‌و 400 هزار سمن در رده‌های بعدی قرار دارند. در کشور ما به دلیل تعدد متولیان که شامل سازمان بهزیستی، وزارت کشور، نیروی انتظامی و... است و هر یک به استناد قانون، مصوبه یا دستورالعملی خود را متولی این موضوع می‌دانند، یک آمار قطعی از سمن‌ها اعلام
نشده است، ولی مجموع این مؤسسه‌ها حدود 40 هزار تشکل برآورد می‌شود. سازمان بهزیستی اخیرا اعلام کرده است 9 هزار تشکل مردمی را تحت پوشش دارد. همه این مؤسسه‌ها قابل احترام و تقدیر هستند زیرا هر یک به طریقی به مردم و اقشار آسیب‌پذیر جامعه ارائه خدمت کرده و می‌کوشند مشکلات مردم را کاهش داده و چراغ امید را در دل آنها روشن نگه دارند. توسعه این تشکل‌ها برای کشور و مردم مفید و ضروری بوده و هر یک سرمایه اجتماعی تلقی می‌شوند، به امید روزی که متولیان دولتی نیز بپذیرند که این نهاد‌ها به آن حد از بلوغ رسیده‌اند که بتوانند خودشان را اداره کنند و از بار مسئولیت صدور مجوز و نظارت بر فعالیت این تشکل‌ها خودشان را خلاص کنند و کار مردم را به خودشان واگذار کنند تا هم هزینه‌های دولت کاهش یابد هم مشارکت مردمی افزایش و سرمایه اجتماعی توسعه پیدا کند. بیشتر کشور‌های جهان، اداره امور این تشکل‌ها را به خود مردم واگذار کرده‌اند و دولت‌ها بیشتر نقش سیاست‌گذار و تسهیلگر را بر عهده دارند. برای توسعه بیشتر، سیاست‌گذاری و سامان‌دهی تشکل‌های مردم‌نهاد، پیشنهاد می‌کنیم موارد زیر مورد عنایت برنامه‌ریزان و تصمیم‌سازان قرار گیرد:
۱-واگذاری امور مؤسسه‌های مردم‌نهاد به خود مردم
۲- فرهنگ خیرخواهی، دیگردوستی و مهربانی از مدارس شروع و آموزش داده شود
۳-برای ترویج نیکوکاری، دیگردوستی و توسعه تشکل‌های مردم‌نهاد در همه مناطق کشور برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری شود
۴- جوان‌سازی نیکوکاری و خیرپروری از دوران کودکی در همه برنامه‌های محلی و ملی مورد عنایت قرار گیرد
۵- تخصصی‌سازی سمن‌ها با تعیین موضوع فعالیت مشخص
۶- ارائه روش‌هایی برای اعتمادسازی و پاسخ‌گویی تشکل‌ها به مردم
۷-آموزش شیوه‌های مدیریت مؤسسه‌ها، جذب، هدایت و مدیریت داوطلبان
۸-آموزش چگونگی تکریم جامعه هدف و حفظ احترام و شأن خدمت‌گیرندگان
۹-آموزش مدیریت مالی، جذب مشارکت‌ها، ثبت منابع و هزینه‌ها
۱۰-شفاف‌سازی وضعیت مالیاتی مؤسسه‌های خیریه و اعمال تخفیف‌های مالیاتی برای نیکوکاران و خیرین به منظور تشویق مردم به مشارکت اجتماعی
۱۱-ایجاد رشته دانشگاهی برای مدیریت مؤسسه‌های مردم‌نهاد
۱۲-تألیف کتب و منابع مطالعاتی برای اهل خیر، مؤسسه‌ها و داوطلبان
۱۳- آموزش شیوه‌های توانمندسازی و خوداتکایی نیازمندان به منظور پیشگیری از وابستگی آنان به نهاد‌های مردمی
۱۴ -واگذاری مجموعه خدمات حمایتی دولتی قابل اداره به نهاد‌های مردمی به منظور کاهش هزینه‌ها و چابک‌سازی دولت.
۲۷ فوریه را که امسال مصادف با نهم اسفند است، سازمان ملل متحد روز جهانی مؤسسه‌های مردم‌نهاد نام‌گذاری کرده تا همه کشورها نیکوکاری را بزرگ شمارند و برای توسعه و ترویج بیشتر آن اقدام به تجلیل و تقدیر دیگردوستی و مهرورزی کنند. مؤسسه مردم‌نهاد به هر تشکلی گفته می‌شود که بدون دخالت دولت‌ها ایجاد و اداره شود. کلمه NGO که تأکید بر غیردولتی‌بودن دارد نیز به همین دلیل انتخاب شده است. تشکل‌های مردم‌نهاد در موضوعات متنوعی
از جمله امور آموزشی، فرهنگی، تربیتی، مذهبی، توسعه روستا و مناطق محروم، امور ورزشی، محیط زیست، گردشگری، بهداشت و درمان، حمایت از کودکان و خانواده‌های نیازمند، ایتام و آسیب‌دیدگان اجتماعی، حمایت از حیوانات و... به فعالیت می‌پردازند. در کشور ما از عنوان خیریه و انجمن نیکوکاری برای هر نوع تشکلی استفاده می‌شود که فعالیت خیرخواهانه و دیگردوست انجام می‌دهد. برخی نیز بین خیریه و سمن تفاوت قائل هستند. واقعیت این است که همه تشکل‌های مردمی در مسیر دیگردوستی و مهرورزی ارائه خدمت کرده و تلاش می‌کنند تا عشق به آرمان‌های والای انسانی را توسعه دهند. این مؤسسه‌ها می‌توانند بسیار کوچک برای خدمت‌رسانی به تعدادی محدود یا بسیار بزرگ برای مساعدت و همیاری در سطح ملی تشکیل شوند. در سطح جهانی کشور هندوستان با آمار چندمیلیونی سمن در صدر کشورها و برزیل با حدود دو میلیون و آمریکا با یک‌میلیون‌و 400 هزار سمن در رده‌های بعدی قرار دارند. در کشور ما به دلیل تعدد متولیان که شامل سازمان بهزیستی، وزارت کشور، نیروی انتظامی و... است و هر یک به استناد قانون، مصوبه یا دستورالعملی خود را متولی این موضوع می‌دانند، یک آمار قطعی از سمن‌ها اعلام
نشده است، ولی مجموع این مؤسسه‌ها حدود 40 هزار تشکل برآورد می‌شود. سازمان بهزیستی اخیرا اعلام کرده است 9 هزار تشکل مردمی را تحت پوشش دارد. همه این مؤسسه‌ها قابل احترام و تقدیر هستند زیرا هر یک به طریقی به مردم و اقشار آسیب‌پذیر جامعه ارائه خدمت کرده و می‌کوشند مشکلات مردم را کاهش داده و چراغ امید را در دل آنها روشن نگه دارند. توسعه این تشکل‌ها برای کشور و مردم مفید و ضروری بوده و هر یک سرمایه اجتماعی تلقی می‌شوند، به امید روزی که متولیان دولتی نیز بپذیرند که این نهاد‌ها به آن حد از بلوغ رسیده‌اند که بتوانند خودشان را اداره کنند و از بار مسئولیت صدور مجوز و نظارت بر فعالیت این تشکل‌ها خودشان را خلاص کنند و کار مردم را به خودشان واگذار کنند تا هم هزینه‌های دولت کاهش یابد هم مشارکت مردمی افزایش و سرمایه اجتماعی توسعه پیدا کند. بیشتر کشور‌های جهان، اداره امور این تشکل‌ها را به خود مردم واگذار کرده‌اند و دولت‌ها بیشتر نقش سیاست‌گذار و تسهیلگر را بر عهده دارند. برای توسعه بیشتر، سیاست‌گذاری و سامان‌دهی تشکل‌های مردم‌نهاد، پیشنهاد می‌کنیم موارد زیر مورد عنایت برنامه‌ریزان و تصمیم‌سازان قرار گیرد:
۱-واگذاری امور مؤسسه‌های مردم‌نهاد به خود مردم
۲- فرهنگ خیرخواهی، دیگردوستی و مهربانی از مدارس شروع و آموزش داده شود
۳-برای ترویج نیکوکاری، دیگردوستی و توسعه تشکل‌های مردم‌نهاد در همه مناطق کشور برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری شود
۴- جوان‌سازی نیکوکاری و خیرپروری از دوران کودکی در همه برنامه‌های محلی و ملی مورد عنایت قرار گیرد
۵- تخصصی‌سازی سمن‌ها با تعیین موضوع فعالیت مشخص
۶- ارائه روش‌هایی برای اعتمادسازی و پاسخ‌گویی تشکل‌ها به مردم
۷-آموزش شیوه‌های مدیریت مؤسسه‌ها، جذب، هدایت و مدیریت داوطلبان
۸-آموزش چگونگی تکریم جامعه هدف و حفظ احترام و شأن خدمت‌گیرندگان
۹-آموزش مدیریت مالی، جذب مشارکت‌ها، ثبت منابع و هزینه‌ها
۱۰-شفاف‌سازی وضعیت مالیاتی مؤسسه‌های خیریه و اعمال تخفیف‌های مالیاتی برای نیکوکاران و خیرین به منظور تشویق مردم به مشارکت اجتماعی
۱۱-ایجاد رشته دانشگاهی برای مدیریت مؤسسه‌های مردم‌نهاد
۱۲-تألیف کتب و منابع مطالعاتی برای اهل خیر، مؤسسه‌ها و داوطلبان
۱۳- آموزش شیوه‌های توانمندسازی و خوداتکایی نیازمندان به منظور پیشگیری از وابستگی آنان به نهاد‌های مردمی
۱۴ -واگذاری مجموعه خدمات حمایتی دولتی قابل اداره به نهاد‌های مردمی به منظور کاهش هزینه‌ها و چابک‌سازی دولت.