ساخت کانال استانبول، موافقان و مخالفانش

ساخت پروژه بزرگ کانال استانبول به‌عنوان جایگزین تنگه بسفر می‌تواند زمین بازی را در اطراف دریای سیاه تغییر دهد. کانال استانبول حدود 45 کیلومتر طول و 150 متر عرض خواهد داشت و مزارع و روستاهای کوچک جای خود را به آپارتمان‌های لوکس و ساختمان‌های دیگر خواهند داد. اگرچه رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، از احداث این کانال با عنوان طرحی خارق‌العاده یاد می‌کند؛ اما پرسش مهمی که مطرح است اینکه چه کسی هزینه ساخت را پرداخت می‌کند؟ هزینه‌هایی که بیش از 12 میلیارد یورو تخمین زده می‌شود؛ در‌حالی‌که ترکیه با مشکلات اقتصادی متعددی روبه‌رو است. اردوغان که این کانال را پروژه‌ای برای نجات آینده استانبول می‌داند، معتقد است تنگه بسفر یکی از شلوغ‌ترین ترافیک کشتی‌ها را در جهان دارد. در دهه 1930 سالانه به‌طور متوسط سه هزار کشتی در حال گذر از بسفر بودند و امروز این رقم به 45 هزار رسیده است. همچنین روزانه 500 هزار نفر در 54 اسکله در استانبول فقط برای حمل‌ونقل شهری استفاده می‌کنند که این حجم ترافیک بسیار زیادی ایجاد می‌کند. طول کشتی‌های عبوری از تنگه بسفر از 50 متر به 350 متر افزایش یافته است. تنگه بسفر برای عبور کشتی‌های بزرگ بسته می‌شود و این به معنای فاصله‌افتادن بین حرکت کشتی‌ها و از‌دست‌رفتن زمان می‌شود. او پیش‌بینی می‌کند تعداد کشتی‌هایی که در سال 2050 از تنگه بسفر عبور خواهند کرد، به 78 هزار کشتی برسد؛ در‌حالی‌که ظرفیت عبور این تنگه بسفر 25 هزار کشتی است، بنابراین با توجه به این موارد، اجرای پروژه کانال استانبول را یک ضرورت می‌داند.
برخی از بزرگ‌ترین بانک‌ها و مؤسسات مالی ترکیه در تأمین بودجه کانال تردید دارند و دلیل آن نگرانی درباره خطرات زیست‌محیطی و سرمایه‌گذاری این پروژه بزرگ است. بدهی کوتاه‌مدت خارجی حدود 150 میلیارد دلار (حدود 126 میلیارد یورو) باعث شده تا بانک‌ها، خطرات ناشی از خالی‌شدن ذخایر ارزی ترکیه را احساس کنند. طبق اعلام بعضی از رسانه‌های متمایل به دولت، تأمین مالی کانال استانبول موضوع اصلی سفر وزیر خارجه چین، وانگ یی، به آنکارا در مارس گذشته بود؛ اما از جزئیات مربوط به محتوای دقیق مذاکرات چیزی مشخص نیست. کشورهای هلند، بلژیک، چین و روسیه برای شرکت در این پروژه، علاقه نشان داده‌اند؛ اما کار توسط پیمانکاران داخلی انجام خواهد شد. عبور کشتی‌ها از تنگه‌های نزدیک ترکیه از نظر قانونی در معاهده مونترو تنظیم شده است که در سال 1936 منعقد شد. این پیمان کنترل ترکیه بر بسفر را فراهم می‌کند و همچنین عبور ناوهای جنگی به دریای سیاه را تنظیم می‌کند. محدودیت‌هایی برای کشتی‌های کشورهای خارج از منطقه دریای سیاه در نظر گرفته شده است: حداکثر وزن آنها 15 هزار تن و حداکثر مدت اقامت در منطقه 21 روز باید باشد. با احداث کانال جدید، این قوانین تغییر و ترکیه، قوانین جدیدی را تنظیم خواهد کرد. در‌حالی‌که اردوغان تعهد کرده پیمان مونترو به قوت خود باقی خواهد ماند. با احداث کانال جدید، ترکیه گزینه دیگری دارد که خارج از محدودیت‌های مونترو و کاملا تحت کنترل ترکیه خواهد بود. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، اعلام کرد که مسکو از تعامل با آنکارا در کنوانسیون مونترو رضایت دارد و در مذاکراتی که بین وزرای خارجه روسیه و ترکیه مشخص شد که طرح‌های مربوط به ساخت کانال «استانبول» پارامترهای حضور ناوگان‌های نظامی دریایی کشورهای خارجی در دریای سیاه را تحت تأثیر قرار نخواهد داد.
اردوغان طی سخنرانی در نشست گروه نمایندگان حزب عدالت و توسعه در مجلس ضمن واکنش شدید به مخالفت احزاب مخالف با پروژه کانال استانبول، تأکید دارد: «دروغ‌ها را باور نکنید. ترکیه به کانال استانبول دست خواهد یافت. به‌سرعت حفاری کانال استانبول را آغاز خواهیم کرد. شهرهایی که در دو طرف کانال احداث خواهد شد، تلاشی برای رفع انسداد احتمالی در فعالیت‌های تحول شهرسازی برای آمادگی در برابر زلزله است. هدف این است که این پروژه را ظرف مدت شش سال به پایان رسانده و مورد بهره‌برداری قرار دهیم». کمال قلیچدار اوغلو، رئیس حزب جمهوری خلق، از مخالفان اصلی ساخت این کانال، ‌شرکت‌های سرمایه‌گذاری جهانی و بانک‌های تأمین‌کننده وام از‌جمله دویچه بانک آلمان را تهدید کرد و خطاب به اردوغان گفت: من به همه کسانی که به پول و منابع طبیعی ملت من چشم دوخته‌اند، می‌گویم که آنها نمی‌توانند از خزانه ترکیه پول بگیرند. همین حرف را به دویچه بانک نیز می‌گویم. نهادهایی که پروژه کانال استانبول به‌عنوان پروژه‌ای را که مغایر با منافع کشور من و سیاست جهانی اقلیم است، تأمین مالی می‌کنند، قادر به دریافت بازپرداخت از خزانه ترکیه نخواهند بود. دوغو پرینچک، رئیس حزب وطن، نیز اعتقاد دارد: «منابع اختصاص داده‌شده به پروژه کانال استانبول باید صرف کشاورزی و خط لوله نفت سامسون و جیهان شود. این پروژه از لحاظ استانبول یک جنایت است. هدف ما تبدیل استانبول به یک شهر فرهنگی و اقتصادی پنج میلیون‌نفری است. اگر کانال استانبول را بسازید، جمعیت این شهر به 20 میلیون نفر افزایش خواهد یافت و استانبول به یک شهر غیر قابل زندگی تبدیل خواهد شد».

ساخت پروژه بزرگ کانال استانبول به‌عنوان جایگزین تنگه بسفر می‌تواند زمین بازی را در اطراف دریای سیاه تغییر دهد. کانال استانبول حدود 45 کیلومتر طول و 150 متر عرض خواهد داشت و مزارع و روستاهای کوچک جای خود را به آپارتمان‌های لوکس و ساختمان‌های دیگر خواهند داد. اگرچه رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، از احداث این کانال با عنوان طرحی خارق‌العاده یاد می‌کند؛ اما پرسش مهمی که مطرح است اینکه چه کسی هزینه ساخت را پرداخت می‌کند؟ هزینه‌هایی که بیش از 12 میلیارد یورو تخمین زده می‌شود؛ در‌حالی‌که ترکیه با مشکلات اقتصادی متعددی روبه‌رو است. اردوغان که این کانال را پروژه‌ای برای نجات آینده استانبول می‌داند، معتقد است تنگه بسفر یکی از شلوغ‌ترین ترافیک کشتی‌ها را در جهان دارد. در دهه 1930 سالانه به‌طور متوسط سه هزار کشتی در حال گذر از بسفر بودند و امروز این رقم به 45 هزار رسیده است. همچنین روزانه 500 هزار نفر در 54 اسکله در استانبول فقط برای حمل‌ونقل شهری استفاده می‌کنند که این حجم ترافیک بسیار زیادی ایجاد می‌کند. طول کشتی‌های عبوری از تنگه بسفر از 50 متر به 350 متر افزایش یافته است. تنگه بسفر برای عبور کشتی‌های بزرگ بسته می‌شود و این به معنای فاصله‌افتادن بین حرکت کشتی‌ها و از‌دست‌رفتن زمان می‌شود. او پیش‌بینی می‌کند تعداد کشتی‌هایی که در سال 2050 از تنگه بسفر عبور خواهند کرد، به 78 هزار کشتی برسد؛ در‌حالی‌که ظرفیت عبور این تنگه بسفر 25 هزار کشتی است، بنابراین با توجه به این موارد، اجرای پروژه کانال استانبول را یک ضرورت می‌داند.
برخی از بزرگ‌ترین بانک‌ها و مؤسسات مالی ترکیه در تأمین بودجه کانال تردید دارند و دلیل آن نگرانی درباره خطرات زیست‌محیطی و سرمایه‌گذاری این پروژه بزرگ است. بدهی کوتاه‌مدت خارجی حدود 150 میلیارد دلار (حدود 126 میلیارد یورو) باعث شده تا بانک‌ها، خطرات ناشی از خالی‌شدن ذخایر ارزی ترکیه را احساس کنند. طبق اعلام بعضی از رسانه‌های متمایل به دولت، تأمین مالی کانال استانبول موضوع اصلی سفر وزیر خارجه چین، وانگ یی، به آنکارا در مارس گذشته بود؛ اما از جزئیات مربوط به محتوای دقیق مذاکرات چیزی مشخص نیست. کشورهای هلند، بلژیک، چین و روسیه برای شرکت در این پروژه، علاقه نشان داده‌اند؛ اما کار توسط پیمانکاران داخلی انجام خواهد شد. عبور کشتی‌ها از تنگه‌های نزدیک ترکیه از نظر قانونی در معاهده مونترو تنظیم شده است که در سال 1936 منعقد شد. این پیمان کنترل ترکیه بر بسفر را فراهم می‌کند و همچنین عبور ناوهای جنگی به دریای سیاه را تنظیم می‌کند. محدودیت‌هایی برای کشتی‌های کشورهای خارج از منطقه دریای سیاه در نظر گرفته شده است: حداکثر وزن آنها 15 هزار تن و حداکثر مدت اقامت در منطقه 21 روز باید باشد. با احداث کانال جدید، این قوانین تغییر و ترکیه، قوانین جدیدی را تنظیم خواهد کرد. در‌حالی‌که اردوغان تعهد کرده پیمان مونترو به قوت خود باقی خواهد ماند. با احداث کانال جدید، ترکیه گزینه دیگری دارد که خارج از محدودیت‌های مونترو و کاملا تحت کنترل ترکیه خواهد بود. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، اعلام کرد که مسکو از تعامل با آنکارا در کنوانسیون مونترو رضایت دارد و در مذاکراتی که بین وزرای خارجه روسیه و ترکیه مشخص شد که طرح‌های مربوط به ساخت کانال «استانبول» پارامترهای حضور ناوگان‌های نظامی دریایی کشورهای خارجی در دریای سیاه را تحت تأثیر قرار نخواهد داد.
اردوغان طی سخنرانی در نشست گروه نمایندگان حزب عدالت و توسعه در مجلس ضمن واکنش شدید به مخالفت احزاب مخالف با پروژه کانال استانبول، تأکید دارد: «دروغ‌ها را باور نکنید. ترکیه به کانال استانبول دست خواهد یافت. به‌سرعت حفاری کانال استانبول را آغاز خواهیم کرد. شهرهایی که در دو طرف کانال احداث خواهد شد، تلاشی برای رفع انسداد احتمالی در فعالیت‌های تحول شهرسازی برای آمادگی در برابر زلزله است. هدف این است که این پروژه را ظرف مدت شش سال به پایان رسانده و مورد بهره‌برداری قرار دهیم». کمال قلیچدار اوغلو، رئیس حزب جمهوری خلق، از مخالفان اصلی ساخت این کانال، ‌شرکت‌های سرمایه‌گذاری جهانی و بانک‌های تأمین‌کننده وام از‌جمله دویچه بانک آلمان را تهدید کرد و خطاب به اردوغان گفت: من به همه کسانی که به پول و منابع طبیعی ملت من چشم دوخته‌اند، می‌گویم که آنها نمی‌توانند از خزانه ترکیه پول بگیرند. همین حرف را به دویچه بانک نیز می‌گویم. نهادهایی که پروژه کانال استانبول به‌عنوان پروژه‌ای را که مغایر با منافع کشور من و سیاست جهانی اقلیم است، تأمین مالی می‌کنند، قادر به دریافت بازپرداخت از خزانه ترکیه نخواهند بود. دوغو پرینچک، رئیس حزب وطن، نیز اعتقاد دارد: «منابع اختصاص داده‌شده به پروژه کانال استانبول باید صرف کشاورزی و خط لوله نفت سامسون و جیهان شود. این پروژه از لحاظ استانبول یک جنایت است. هدف ما تبدیل استانبول به یک شهر فرهنگی و اقتصادی پنج میلیون‌نفری است. اگر کانال استانبول را بسازید، جمعیت این شهر به 20 میلیون نفر افزایش خواهد یافت و استانبول به یک شهر غیر قابل زندگی تبدیل خواهد شد».