آب بیمار است درمانش کنیم
علیرضا نوروزی- كارشناس ارشد مدیریت صنعتی
به‌موجب ماده 2 قانون تشكیلات وزارت بهداشت، تأمین بهداشت آب و ارتقای سطح آن از طریق اجرای برنامه‌های بهداشتی، به‌ویژه در زمینه بهداشت محیط و مبارزه با بیماری‌ها از وظایف وزارت متبوع است.
همه ساله خصوصا با شروع فصل گرما طغیان بیماری‌های منتقله از آب در كشور گزارش می‌شود.
یكی از دلایل اصلی بروز این طغیان‌ها، عدم دسترسی به آب سالم و دفع غیربهداشتی فاضلاب است.
به‌دلیل آلودگی آب شاهد بروز طغیان و همه‌گیری‌های منتقله از آب هستیم كه باعث تحمیل هزینه‌های گزاف به سیستم بهداشتی و درمانی كشور می‌شود. این روزها با بحران كم‌آبی و بی‌آبی در استان‌های خوزستان و سیستان‌وبلوچستان مواجه هستیم و دستگاه‌های ذی‌ربط در حوزه تأمین آب در پی چاره‌جویی برای حل مشكلات مذكور هستند.
در وضعیت اضطراری فعلی، تمركز كمك‌ها ارسال آب آشامیدنی به‌صورت تجاری و فله است و در گام بعدی مطالعات و برنامه‌ریزی برای بازسازی و نوسازی شبكه آب‌رسانی است، اما در این میان موضوع مورد غفلت و فراموشی، راهكار و سازوكار نوین برای بهبود و ارتقای الگوی مصرف آب آشامیدنی و سطح سالم‌سازی آن است. در این زمینه اداره بهداشت آب و فاضلاب وزارت بهداشت دستورالعمل‌هایی برای سالم‌سازی و پایش بیماری‌های آب و فاضلاب در مناطق شهری و روستایی دارد كه صرفا از روش‌های توزیع پركلرین به‌منظور تهیه كلر یک درصد (كلر مادر) در مناطق روستایی و در شبكه آب‌رسانی شهری نیز آزمون سنجش كلر باقی‌مانده براساس استاندارد ملی (1053) انجام می‌گیرد و در مناطق روستایی نیز براساس استاندارد ملی (4208) آب آشامیدنی از نظر باكتریولوژیكی مورد آزمایش قرار می‌گیرد. اداره بهداشت آب و فاضلاب نقش نظارت عالی بر این موضوع را داشته و مستمرا در حال پایش آب در كشور است و برمبنای اسناد دستورالعمل برنامه ایمنی آب آشامیدنی (W S P) سازمان جهانی بهداشت، وضعیت سطح سلامت آب و نتایج میكروبی آب در دوره‌های زمانی درباره درصد مطلوبیت باكتری كلی فرم گرماپای یا اشیرشیاكلی مورد
بررسی قرار می‌گیرد. تنها ماده مصرفی رایج در كشور به‌منظور سالم‌سازی آب كه توسط سازمان‌های آب و فاضلاب شهری و روستایی استفاده می‌شود، كلر است كه با توجه به كاربرد و اثرات این ماده و مخاطرات و سمیت و واكنش‌های آن در PH آب و ایجاد حساسیت‌های فیزیولوژیكی در زیست انسانی و جانوری بر عالمان علم شیمی و صنعت آب پوشیده نیست. با دستورالعمل ابلاغی به خانه‌های بهداشت روستایی مبنی‌بر ترویج و آموزش مصرف كلر در آب جهت سالم‌سازی، به‌دلیل تغییر در طعم، بو و مزه آب، بعضا مورد استقبال جوامع روستایی قرار نمی‌گیرد. وضعیت آب در خوزستان و سیستان‌وبلوچستان دارای مشكلات ساختاری و زیربنایی است و به گفته مسئولان وزارت بهداشت، هنوز گواهینامه‌های برنامه ایمنی آب در این استان‌ها دریافت نشده است و در این برنامه سازمان‌های مرتبط نظیر وزارت نیرو، وزارت كشور، وزارت جهاد كشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت صمت و وزارت نفت دخیل هستند و باید در مشكلات آبی استان‌های مذكور ورود جدی کنند. به‌دلیل استفاده از كلر در آب مصرفی بخش دام و طیور نیز به‌دلیل تغییرات كیفیتی در طعم، بو، مزه آب به استناد مقالات بین‌المللی با گزاره بی‌اشتهایی در زیست
جانوری مواجه هستیم و بعضا نیز از روش‌های غیرمرسوم و غیرعلمی نظیر استفاده از سركه صنعتی و سایر مواد شیمیایی مضر جهت گندزدایی آب استفاده می‌شود.
شبكه توزیع ناهماهنگ، كیفیت تصفیه‌خانه‌ها، منابع آب، زیرساخت، عدم جمع‌آوری و تصفیه مناسب فاضلاب، عدم دسترسی ایمن و پایدار به آب آشامیدنی از مشكلات عمده در این استان‌هاست. شاخص استاندارد كیفیت ایمن میكروبی آب باید بالای 95 تا 99 درصد باشد كه مورد قبول دستورالعمل‌های آب آشامیدنی سالم از همه جهات عوامل بیماری‌زای میكروبی است كه این عدد در دو استان مذكور پایین‌تر است.
عدم مطالعه دقیق از وضعیت منابع آب مصرفی
با توجه به جغرافیای ناهمگون استان‌های مذكور و با بروز بحران آب، سیل كمك‌های مختلف با شتاب صورت گرفت كه متأسفانه به‌دلیل هیجانات، شور و احساس همدردی بدون مطالعه دقیق توسط نهادهای حاكمیتی، مردمی و حتی دولتی، صرفا آب آشامیدنی تجاری و تانكرهای آب فله روانه این استان‌ها شدند كه مورد ستایش و تقدیر است، اما باید برای حل مشكلات آنها به‌صورت راهبردی و پایدار برنامه‌ریزی شود.
كلرین دی‌اكساید به‌عنوان یك زیست‌كش سریع در ضدعفونی و گندزدایی آب از همه عوامل بیماری‌زا در كشورهای توسعه‌یافته به‌عنوان جایگزین كلر، فرمالین و سایر موادها در صنعت آب و فاضلاب استفاده می‌شود و دانش تولید آن در انحصار سه كشور دنیاست.
كلرین دی‌اكساید یا دی‌اكسید كلر یك ماده غیرسمی و بی‌ضرر با قابلیت خوراكی است كه با دامنه كاربرد گسترده در حوزه صنایع مختلف مورد گواهی و تأیید سازمان‌های جهانی و بین‌المللی بهداشت (WHO)، خواروبار (FAO) و سازمان‌های بهداشتی و محیط زیست كشورهای توسعه‌یافته است و به‌عنوان یك جایگزین در ضدعفونی و گندزدایی آب توصیه می‌شود.
صدها مقاله در مجلات علمی بین‌المللی درباره كاربرد و ویژگی‌های غلبه بر همه عوامل بیماری‌زای میكروبی، ویروسی، باكتری توسط دانشگاه‌های معتبر و سازمان‌های بین‌المللی منتشر شده است. این ماده پركاربرد و البته بی‌ضرر و خوراكی بیش از چهار دهه است كه در صنعت آب و فاضلاب و سایر صنایع مرتبط با آب و غذا به‌عنوان یك ماده مؤثر و سریع در ازبین‌بردن میكروارگانیسم‌ها مورد استفاده است و به‌دلیل شرایط تولید انحصاری و قیمت بالای آن تاكنون واردات نشده است. بیوفیلم و انواع قارچ‌ها نظیر آسپرژیلوس كه سم خطرناك آفلاتوكسین تولید می‌كند از تهدیدات حوزه آب و غذاست كه به استناد مقالات بین‌المللی و آزمایشگاهی معتبر این ماده در كمترین بازه زمانی، كلونیزاسیون بیماری‌ها را مورد هدف قرار می‌دهد و از بین می‌برد. در مقطع اولیه شیوع كرونا، سازمان‌های جهانی بهداشتی و بین‌المللی با بررسی انواع مواد ضدعفونی، قابلیت ویروس‌كشی این ماده را گواهی کرد و برای ضدعفونی همه سطوح و تزریق به سیستم هواسازهای آب‌پایه در راستای ایجاد هوای ایزوله در اماكن عمومی نظیر سالن‌های فرودگاهی، راه‌آهن، مترو و... دستورالعمل صادر کرد، به این دلیل كه استنشاق بخارات گرم و
سرد این ماده به‌صورت گاز و رطوبت هیچ ضرری برای سیستم مجاری تنفسی ندارد.
یكی از ویژگی‌های این ماده غلبه بر ویروس و باكتری‌های خطرناك باسیلوس (پوشینه‌دار) با غشای مقاوم چربی و پروتئین نظیر هرپس سیمپلكس كه به‌مراتب از ویروس كرونا تهاجمی‌تر و مقاوم به ضدعفونی است، توسط این كلرین دی‌اكساید از بین می‌رود و طی گواهی سازمان جهانی بهداشت قابلیت ویروس‌كشی كرونا از طریق آن را تأیید کرده است.
قرص این ماده برای سالم‌سازی آب تحت هر شرایط اقلیمی كه امكان دسترسی به منابع آب شرب زیرساخت نباشد، بهترین روش استحصال آب شرب ایمن است. حتی در صورت عدم اطمینان به منابع آب شرب زیرساخت شبكه می‌توان از قرص و محلول آن برای سالم‌سازی آب و ضدعفونی و گندزدایی انواع مصارف انسانی و دام و طیور استفاده كرد.
تولید محصول دانش‌بنیان ایرانی ضدعفونی و گندزدایی آب افتخاری دیگر از جوانان نخبه ایرانی
در شرایط حساس بحران كم‌آبی و منابع ناسالم آب، یك شركت دانش‌بنیان با گروهی از دانش‌آموختگان علم بیوشیمی و نانوتكنولوژی با بررسی صنعت آب و فاضلاب و كاربرد مواد شیمیایی مضر در انواع صنایع آب و غذا (مواد غذایی، كشاورزی، شیلات، دام و طیور) اقدام به تحقیق و توسعه در این حوزه کرد و توانست دانش ماده كلرین دی‌اكساید را كه در انحصار سه كشور است، تولید و بومی‌سازی كند. دانش‌پژوهان ایرانی با بررسی و آنالیز نمونه‌های خارجی، در كیفیت و تركیبات آن ارتقا و به‌روزرسانی بنیادین ایجاد کردند؛ به‌نحوی كه محلول خارجی با قابلیت دوفاز است، نمونه ایرانی را به‌صورت تك‌فاز تولید كردند. باور دستیابی به این دانش و فناوری برای اغلب دستگاه‌های ذی‌ربط، به‌ویژه سازمان آب و فاضلاب سخت بود كه پس از انجام آزمایشات مختلف میكروبی و باكتریولوژیكی، گواهی و تأییدیه صادر كردند.
در دوران شیوع كرونا دستگاه‌های زیرمجموعه ستاد بحران كشور با انجام 32 فقره آزمایشات دقیق نسبت به كاربرد و كارویژه این ماده در ضدعفونی و گندزدایی گواهی كرده و مقادیر بسیار زیادی برای رزمایش كرونا در كشور با وجود شركت‌های بزرگ وارداتی و تولید‌كننده داخلی محلول‌های مختلف شیمیایی و الكل‌پایه پیشنهاددهنده، خریداری كردند. هدف از این یادداشت، تلنگری است به دستگاه‌های متولی بهداشت آب و فاضلاب، صنعت آب و فاضلاب كه به‌عنوان نهادهای نظارتی و اجرائی عالی در كشور مسئولیت خطیر دارند و در این مقطع بحرانی و حساس می‌شود با ترویج نحوه صحیح استحصال آب و سالم‌سازی آن در جغرافیای پهناور كشور، میزان بیماری‌ها و آلودگی‌ها را كنترل و از شیوع و طغیان آنها پیشگیری کرد. این محصول دانش‌بنیان كه ظرفیت راهبردی دارد، در تحول نظام سلامت عمومی و صنایع آب و غذا و زیست جانوری (دام، طیور، پرورش آبزیان) و ایجاد چرخه آب و غذای سالم منشأ شگفتی و تغییرات بنیادین خواهد شد.
به‌موجب ماده 2 قانون تشكیلات وزارت بهداشت، تأمین بهداشت آب و ارتقای سطح آن از طریق اجرای برنامه‌های بهداشتی، به‌ویژه در زمینه بهداشت محیط و مبارزه با بیماری‌ها از وظایف وزارت متبوع است.
همه ساله خصوصا با شروع فصل گرما طغیان بیماری‌های منتقله از آب در كشور گزارش می‌شود.
یكی از دلایل اصلی بروز این طغیان‌ها، عدم دسترسی به آب سالم و دفع غیربهداشتی فاضلاب است.
به‌دلیل آلودگی آب شاهد بروز طغیان و همه‌گیری‌های منتقله از آب هستیم كه باعث تحمیل هزینه‌های گزاف به سیستم بهداشتی و درمانی كشور می‌شود. این روزها با بحران كم‌آبی و بی‌آبی در استان‌های خوزستان و سیستان‌وبلوچستان مواجه هستیم و دستگاه‌های ذی‌ربط در حوزه تأمین آب در پی چاره‌جویی برای حل مشكلات مذكور هستند.
در وضعیت اضطراری فعلی، تمركز كمك‌ها ارسال آب آشامیدنی به‌صورت تجاری و فله است و در گام بعدی مطالعات و برنامه‌ریزی برای بازسازی و نوسازی شبكه آب‌رسانی است، اما در این میان موضوع مورد غفلت و فراموشی، راهكار و سازوكار نوین برای بهبود و ارتقای الگوی مصرف آب آشامیدنی و سطح سالم‌سازی آن است. در این زمینه اداره بهداشت آب و فاضلاب وزارت بهداشت دستورالعمل‌هایی برای سالم‌سازی و پایش بیماری‌های آب و فاضلاب در مناطق شهری و روستایی دارد كه صرفا از روش‌های توزیع پركلرین به‌منظور تهیه كلر یک درصد (كلر مادر) در مناطق روستایی و در شبكه آب‌رسانی شهری نیز آزمون سنجش كلر باقی‌مانده براساس استاندارد ملی (1053) انجام می‌گیرد و در مناطق روستایی نیز براساس استاندارد ملی (4208) آب آشامیدنی از نظر باكتریولوژیكی مورد آزمایش قرار می‌گیرد. اداره بهداشت آب و فاضلاب نقش نظارت عالی بر این موضوع را داشته و مستمرا در حال پایش آب در كشور است و برمبنای اسناد دستورالعمل برنامه ایمنی آب آشامیدنی (W S P) سازمان جهانی بهداشت، وضعیت سطح سلامت آب و نتایج میكروبی آب در دوره‌های زمانی درباره درصد مطلوبیت باكتری كلی فرم گرماپای یا اشیرشیاكلی مورد
بررسی قرار می‌گیرد. تنها ماده مصرفی رایج در كشور به‌منظور سالم‌سازی آب كه توسط سازمان‌های آب و فاضلاب شهری و روستایی استفاده می‌شود، كلر است كه با توجه به كاربرد و اثرات این ماده و مخاطرات و سمیت و واكنش‌های آن در PH آب و ایجاد حساسیت‌های فیزیولوژیكی در زیست انسانی و جانوری بر عالمان علم شیمی و صنعت آب پوشیده نیست. با دستورالعمل ابلاغی به خانه‌های بهداشت روستایی مبنی‌بر ترویج و آموزش مصرف كلر در آب جهت سالم‌سازی، به‌دلیل تغییر در طعم، بو و مزه آب، بعضا مورد استقبال جوامع روستایی قرار نمی‌گیرد. وضعیت آب در خوزستان و سیستان‌وبلوچستان دارای مشكلات ساختاری و زیربنایی است و به گفته مسئولان وزارت بهداشت، هنوز گواهینامه‌های برنامه ایمنی آب در این استان‌ها دریافت نشده است و در این برنامه سازمان‌های مرتبط نظیر وزارت نیرو، وزارت كشور، وزارت جهاد كشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت صمت و وزارت نفت دخیل هستند و باید در مشكلات آبی استان‌های مذكور ورود جدی کنند. به‌دلیل استفاده از كلر در آب مصرفی بخش دام و طیور نیز به‌دلیل تغییرات كیفیتی در طعم، بو، مزه آب به استناد مقالات بین‌المللی با گزاره بی‌اشتهایی در زیست
جانوری مواجه هستیم و بعضا نیز از روش‌های غیرمرسوم و غیرعلمی نظیر استفاده از سركه صنعتی و سایر مواد شیمیایی مضر جهت گندزدایی آب استفاده می‌شود.
شبكه توزیع ناهماهنگ، كیفیت تصفیه‌خانه‌ها، منابع آب، زیرساخت، عدم جمع‌آوری و تصفیه مناسب فاضلاب، عدم دسترسی ایمن و پایدار به آب آشامیدنی از مشكلات عمده در این استان‌هاست. شاخص استاندارد كیفیت ایمن میكروبی آب باید بالای 95 تا 99 درصد باشد كه مورد قبول دستورالعمل‌های آب آشامیدنی سالم از همه جهات عوامل بیماری‌زای میكروبی است كه این عدد در دو استان مذكور پایین‌تر است.
عدم مطالعه دقیق از وضعیت منابع آب مصرفی
با توجه به جغرافیای ناهمگون استان‌های مذكور و با بروز بحران آب، سیل كمك‌های مختلف با شتاب صورت گرفت كه متأسفانه به‌دلیل هیجانات، شور و احساس همدردی بدون مطالعه دقیق توسط نهادهای حاكمیتی، مردمی و حتی دولتی، صرفا آب آشامیدنی تجاری و تانكرهای آب فله روانه این استان‌ها شدند كه مورد ستایش و تقدیر است، اما باید برای حل مشكلات آنها به‌صورت راهبردی و پایدار برنامه‌ریزی شود.
كلرین دی‌اكساید به‌عنوان یك زیست‌كش سریع در ضدعفونی و گندزدایی آب از همه عوامل بیماری‌زا در كشورهای توسعه‌یافته به‌عنوان جایگزین كلر، فرمالین و سایر موادها در صنعت آب و فاضلاب استفاده می‌شود و دانش تولید آن در انحصار سه كشور دنیاست.
كلرین دی‌اكساید یا دی‌اكسید كلر یك ماده غیرسمی و بی‌ضرر با قابلیت خوراكی است كه با دامنه كاربرد گسترده در حوزه صنایع مختلف مورد گواهی و تأیید سازمان‌های جهانی و بین‌المللی بهداشت (WHO)، خواروبار (FAO) و سازمان‌های بهداشتی و محیط زیست كشورهای توسعه‌یافته است و به‌عنوان یك جایگزین در ضدعفونی و گندزدایی آب توصیه می‌شود.
صدها مقاله در مجلات علمی بین‌المللی درباره كاربرد و ویژگی‌های غلبه بر همه عوامل بیماری‌زای میكروبی، ویروسی، باكتری توسط دانشگاه‌های معتبر و سازمان‌های بین‌المللی منتشر شده است. این ماده پركاربرد و البته بی‌ضرر و خوراكی بیش از چهار دهه است كه در صنعت آب و فاضلاب و سایر صنایع مرتبط با آب و غذا به‌عنوان یك ماده مؤثر و سریع در ازبین‌بردن میكروارگانیسم‌ها مورد استفاده است و به‌دلیل شرایط تولید انحصاری و قیمت بالای آن تاكنون واردات نشده است. بیوفیلم و انواع قارچ‌ها نظیر آسپرژیلوس كه سم خطرناك آفلاتوكسین تولید می‌كند از تهدیدات حوزه آب و غذاست كه به استناد مقالات بین‌المللی و آزمایشگاهی معتبر این ماده در كمترین بازه زمانی، كلونیزاسیون بیماری‌ها را مورد هدف قرار می‌دهد و از بین می‌برد. در مقطع اولیه شیوع كرونا، سازمان‌های جهانی بهداشتی و بین‌المللی با بررسی انواع مواد ضدعفونی، قابلیت ویروس‌كشی این ماده را گواهی کرد و برای ضدعفونی همه سطوح و تزریق به سیستم هواسازهای آب‌پایه در راستای ایجاد هوای ایزوله در اماكن عمومی نظیر سالن‌های فرودگاهی، راه‌آهن، مترو و... دستورالعمل صادر کرد، به این دلیل كه استنشاق بخارات گرم و
سرد این ماده به‌صورت گاز و رطوبت هیچ ضرری برای سیستم مجاری تنفسی ندارد.
یكی از ویژگی‌های این ماده غلبه بر ویروس و باكتری‌های خطرناك باسیلوس (پوشینه‌دار) با غشای مقاوم چربی و پروتئین نظیر هرپس سیمپلكس كه به‌مراتب از ویروس كرونا تهاجمی‌تر و مقاوم به ضدعفونی است، توسط این كلرین دی‌اكساید از بین می‌رود و طی گواهی سازمان جهانی بهداشت قابلیت ویروس‌كشی كرونا از طریق آن را تأیید کرده است.
قرص این ماده برای سالم‌سازی آب تحت هر شرایط اقلیمی كه امكان دسترسی به منابع آب شرب زیرساخت نباشد، بهترین روش استحصال آب شرب ایمن است. حتی در صورت عدم اطمینان به منابع آب شرب زیرساخت شبكه می‌توان از قرص و محلول آن برای سالم‌سازی آب و ضدعفونی و گندزدایی انواع مصارف انسانی و دام و طیور استفاده كرد.
تولید محصول دانش‌بنیان ایرانی ضدعفونی و گندزدایی آب افتخاری دیگر از جوانان نخبه ایرانی
در شرایط حساس بحران كم‌آبی و منابع ناسالم آب، یك شركت دانش‌بنیان با گروهی از دانش‌آموختگان علم بیوشیمی و نانوتكنولوژی با بررسی صنعت آب و فاضلاب و كاربرد مواد شیمیایی مضر در انواع صنایع آب و غذا (مواد غذایی، كشاورزی، شیلات، دام و طیور) اقدام به تحقیق و توسعه در این حوزه کرد و توانست دانش ماده كلرین دی‌اكساید را كه در انحصار سه كشور است، تولید و بومی‌سازی كند. دانش‌پژوهان ایرانی با بررسی و آنالیز نمونه‌های خارجی، در كیفیت و تركیبات آن ارتقا و به‌روزرسانی بنیادین ایجاد کردند؛ به‌نحوی كه محلول خارجی با قابلیت دوفاز است، نمونه ایرانی را به‌صورت تك‌فاز تولید كردند. باور دستیابی به این دانش و فناوری برای اغلب دستگاه‌های ذی‌ربط، به‌ویژه سازمان آب و فاضلاب سخت بود كه پس از انجام آزمایشات مختلف میكروبی و باكتریولوژیكی، گواهی و تأییدیه صادر كردند.
در دوران شیوع كرونا دستگاه‌های زیرمجموعه ستاد بحران كشور با انجام 32 فقره آزمایشات دقیق نسبت به كاربرد و كارویژه این ماده در ضدعفونی و گندزدایی گواهی كرده و مقادیر بسیار زیادی برای رزمایش كرونا در كشور با وجود شركت‌های بزرگ وارداتی و تولید‌كننده داخلی محلول‌های مختلف شیمیایی و الكل‌پایه پیشنهاددهنده، خریداری كردند. هدف از این یادداشت، تلنگری است به دستگاه‌های متولی بهداشت آب و فاضلاب، صنعت آب و فاضلاب كه به‌عنوان نهادهای نظارتی و اجرائی عالی در كشور مسئولیت خطیر دارند و در این مقطع بحرانی و حساس می‌شود با ترویج نحوه صحیح استحصال آب و سالم‌سازی آن در جغرافیای پهناور كشور، میزان بیماری‌ها و آلودگی‌ها را كنترل و از شیوع و طغیان آنها پیشگیری کرد. این محصول دانش‌بنیان كه ظرفیت راهبردی دارد، در تحول نظام سلامت عمومی و صنایع آب و غذا و زیست جانوری (دام، طیور، پرورش آبزیان) و ایجاد چرخه آب و غذای سالم منشأ شگفتی و تغییرات بنیادین خواهد شد.