آیا چین واقعا به CPTPP 1 می‌پیوندد؟
ترجمه و تخلیص: ابراهیم رضایی‌راد
در ۱۶ سپتامبر، چین رسما درخواست پیوستن به توافق جامع و مترقی برای مشارکت ترانس‌پاسیفیک (CPTPP) را داد که یک بلوک تجاری با ۱۱ عضو است که استاندارد جدیدی در زمینه تجارت و سرمایه‌گذاری در یکی از پویاترین و با‌سرعت‌ترین مناطق جهان از لحاظ رشد تجاری را شامل می‌شود. وزیر تجارت چین، وانگ ون تائو اعلام کرد که درخواست چین برای عضویت را به نیوزیلند که مرکز سپرده CPTPP در آنجا مستقر است، ارسال کرده است. پیمانCPTPP که در زمان ریاست‌جمهوری اوباما در ایالات متحده آمریکا به پیمان Trans-Pacific شناخته می‌شد، مقدمات خروج از این پیمان در زمان وی فراهم شد ولی خروج ایالات متحده آمریکا از CPTPP در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ اتفاق افتاد. پس از خروج از ایالات متحده آمریکا ۱۱ عضو دیگر تلاش‌هایی درخصوص احیای این پیمان داشتند. نکته جالب این قضیه این است که پیمانی که با طراحی آمریکا ایجاد شده بود و پس از مدتی از آن خارج شد، حالا پکن به دنبال عضویت در آن است. درخواست چین می‌توانند توان رهبری این کشور در این پیمان را به‌خوبی نمایش دهد. اگرچه برخی تصور می‌کنند کشورهای CPTPP بر ضد چین هستند ولی کشورهای عضو تأکید دارند که این پیمان یک پیمان باز مختص به کشورهای خاصی نیست و از عضویت کشورهایی مانند چین استقبال می‌کند. در اجلاس ۲۰۲۰ شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین اعلام کرد که این کشور به دنبال عضویت در پیمان CPTPP است و حالا مشاهده می‌کنیم که این کشور در کمتر از یک سال درخواست عضویت رسمی خود را برای این پیمان ارسال کرده است. روزنامه گلوبال‌تایمز (Global Times) که یک روزنامه دولتی در ایالات متحده آمریکاست این‌گونه عنوان می‌کند که این برنامه یعنی عضویت چین در پیمان CPTPP بر رهبری پکن در تجارت جهانی تأکید کرده که ایالات متحده آمریکا را به‌طور فزاینده‌ای منزوی می‌کند. البته مراحل عضویت در پیمان بسیار پیچیده‌تر از اینهاست و بعید است چین اولین بار به عضویت CPTPP دربیاید. این پیمان شامل استانداردهای بالایی است که بسیار فراتر از حذف تعرفه تجاری است. قواعد و مقررات سختگیرانه‌ای در این خصوص وجود دارد که از جمله می‌توان به مقررات راهنمای دسترسی به بازار، حقوق کار و تدارکات دولتی که همان یارانه‌های دولتی به شرکت‌هاست اشاره کرد. تحلیلگران داخلی چین معتقدند پیوستن به CPTPP می‌تواند آغازگر اصلاحات جدی داخلی در چین شود؛ مانند آنچه قبل از عضویت در سازمان تجارت جهانی (WTO) موجب پویایی و شکوفایی اقتصادی این کشور شد. درواقع برخی از قوانین و مقررات لازم برای عضویت در پیمان می‌تواند چالش جدیدی برای حزب کمونیست چین که تلاش می‌کنند کنترل شدیدی روی دولت این کشور داشته باشند به دنبال دارد. برای مثال استانداردهای بالاتر برای حقوق کار باعث شده ویتنام مجبور شود تشکیل اتحادیه‌های مستقل کارگری را به رسمیت بشناسد. موضوعی که با توجه به سرکوب‌های شدید چین علیه اتحادیه‌های کارگری تا حدودی بعید به نظر می‌رسد. سند یا مقررات سختگیرانه CPTPP درخصوص یارانه به شرکت‌های دولتی یا گشایش معاملات برای رقبای خارجی می‌تواند یک فرصت باشد و از سوی مقابل دولت چین را به چالشی جدی دچار کند. برخی معتقد هستند که چین به دنبال کاهش استانداردهای سطح بالای CPTPP است که بتواند به عضویت پیمان دربیاید ولی مشخص نیست اعضا با آن موافق باشند. همپوشانی زیادی میان اعضای CPTPP و اعضای مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای (RCEP) وجود دارد. اعضای CPTPP مانند استرالیا، برونئی، ژاپن، مالزی، نیوزیلند، سنگاپور و ویتنام همگی از طریق RCEP موافقت‌نامه تجارت آزاد با چین دارند و به‌نوعی علاقه‌ای به یکسان‌شدن و همپوشانی این دو پیمان ندارند. علاوه بر این کشورهایی مانند شیلی و پرو توافق‌نامه تجارت آزاد دوجانبه با چین امضا کرده‌اند. توافق‌نامه آمریکا، مکزیک و کانادا(USMCA) که در دوران ترامپ مجددا مورد بررسی قرار گرفت شامل یک قرص سمی2 است که هر سه عضو را ملزم می‌کند در‌صورتی‌که تمایل به مذاکره تجاری با اقتصاد غیربازاری را داشته باشند، باید به سایر اعضا اطلاع دهند؛ دولت چین معتقد است که این بند به‌طور صریح برای جلوگیری از انعقاد قرارداد کانادا و مکزیک با چین طراحی شده تا کالاهای چینی به‌راحتی به پشت دروازه ایالات متحده آمریکا نرسد. با توجه به موانع پیش‌روی چین پیوستن به پیمانCPTPP در کوتاه‌مدت امری بعید و سخت است ولی حتی اگر اقدام چین در این زمینه به‌صورت نمادین نیز باشد، برای این کشور در وجه بین‌المللی آن بسیار باارزش است. درخصوص پیوستن به پیمان CPTPP تنها چین خواستار عضویت در آن نیست بلکه کشورهایی مانند انگلستان، اندونزی، کره جنوبی، تایلند و فیلیپین خواهان پیوستن به این پیمان هستند. درباره ایالات متحده آمریکا اما پس از روی‌کارآمدن جو بایدن تحرکاتی درخصوص پیوستن مجدد به پیمان CPTPP از سوی دولت این کشور صورت نگرفته است.
*کارشناس آسیای مرکزی و قفقاز
1) Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership
2) یک نوع استراتژی برای مقابله با شرکت یا دولت‌های متخاصم :Poison pill
در ۱۶ سپتامبر، چین رسما درخواست پیوستن به توافق جامع و مترقی برای مشارکت ترانس‌پاسیفیک (CPTPP) را داد که یک بلوک تجاری با ۱۱ عضو است که استاندارد جدیدی در زمینه تجارت و سرمایه‌گذاری در یکی از پویاترین و با‌سرعت‌ترین مناطق جهان از لحاظ رشد تجاری را شامل می‌شود. وزیر تجارت چین، وانگ ون تائو اعلام کرد که درخواست چین برای عضویت را به نیوزیلند که مرکز سپرده CPTPP در آنجا مستقر است، ارسال کرده است. پیمانCPTPP که در زمان ریاست‌جمهوری اوباما در ایالات متحده آمریکا به پیمان Trans-Pacific شناخته می‌شد، مقدمات خروج از این پیمان در زمان وی فراهم شد ولی خروج ایالات متحده آمریکا از CPTPP در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ اتفاق افتاد. پس از خروج از ایالات متحده آمریکا ۱۱ عضو دیگر تلاش‌هایی درخصوص احیای این پیمان داشتند. نکته جالب این قضیه این است که پیمانی که با طراحی آمریکا ایجاد شده بود و پس از مدتی از آن خارج شد، حالا پکن به دنبال عضویت در آن است. درخواست چین می‌توانند توان رهبری این کشور در این پیمان را به‌خوبی نمایش دهد. اگرچه برخی تصور می‌کنند کشورهای CPTPP بر ضد چین هستند ولی کشورهای عضو تأکید دارند که این پیمان یک پیمان باز مختص به کشورهای خاصی نیست و از عضویت کشورهایی مانند چین استقبال می‌کند. در اجلاس ۲۰۲۰ شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین اعلام کرد که این کشور به دنبال عضویت در پیمان CPTPP است و حالا مشاهده می‌کنیم که این کشور در کمتر از یک سال درخواست عضویت رسمی خود را برای این پیمان ارسال کرده است. روزنامه گلوبال‌تایمز (Global Times) که یک روزنامه دولتی در ایالات متحده آمریکاست این‌گونه عنوان می‌کند که این برنامه یعنی عضویت چین در پیمان CPTPP بر رهبری پکن در تجارت جهانی تأکید کرده که ایالات متحده آمریکا را به‌طور فزاینده‌ای منزوی می‌کند. البته مراحل عضویت در پیمان بسیار پیچیده‌تر از اینهاست و بعید است چین اولین بار به عضویت CPTPP دربیاید. این پیمان شامل استانداردهای بالایی است که بسیار فراتر از حذف تعرفه تجاری است. قواعد و مقررات سختگیرانه‌ای در این خصوص وجود دارد که از جمله می‌توان به مقررات راهنمای دسترسی به بازار، حقوق کار و تدارکات دولتی که همان یارانه‌های دولتی به شرکت‌هاست اشاره کرد. تحلیلگران داخلی چین معتقدند پیوستن به CPTPP می‌تواند آغازگر اصلاحات جدی داخلی در چین شود؛ مانند آنچه قبل از عضویت در سازمان تجارت جهانی (WTO) موجب پویایی و شکوفایی اقتصادی این کشور شد. درواقع برخی از قوانین و مقررات لازم برای عضویت در پیمان می‌تواند چالش جدیدی برای حزب کمونیست چین که تلاش می‌کنند کنترل شدیدی روی دولت این کشور داشته باشند به دنبال دارد. برای مثال استانداردهای بالاتر برای حقوق کار باعث شده ویتنام مجبور شود تشکیل اتحادیه‌های مستقل کارگری را به رسمیت بشناسد. موضوعی که با توجه به سرکوب‌های شدید چین علیه اتحادیه‌های کارگری تا حدودی بعید به نظر می‌رسد. سند یا مقررات سختگیرانه CPTPP درخصوص یارانه به شرکت‌های دولتی یا گشایش معاملات برای رقبای خارجی می‌تواند یک فرصت باشد و از سوی مقابل دولت چین را به چالشی جدی دچار کند. برخی معتقد هستند که چین به دنبال کاهش استانداردهای سطح بالای CPTPP است که بتواند به عضویت پیمان دربیاید ولی مشخص نیست اعضا با آن موافق باشند. همپوشانی زیادی میان اعضای CPTPP و اعضای مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای (RCEP) وجود دارد. اعضای CPTPP مانند استرالیا، برونئی، ژاپن، مالزی، نیوزیلند، سنگاپور و ویتنام همگی از طریق RCEP موافقت‌نامه تجارت آزاد با چین دارند و به‌نوعی علاقه‌ای به یکسان‌شدن و همپوشانی این دو پیمان ندارند. علاوه بر این کشورهایی مانند شیلی و پرو توافق‌نامه تجارت آزاد دوجانبه با چین امضا کرده‌اند. توافق‌نامه آمریکا، مکزیک و کانادا(USMCA) که در دوران ترامپ مجددا مورد بررسی قرار گرفت شامل یک قرص سمی2 است که هر سه عضو را ملزم می‌کند در‌صورتی‌که تمایل به مذاکره تجاری با اقتصاد غیربازاری را داشته باشند، باید به سایر اعضا اطلاع دهند؛ دولت چین معتقد است که این بند به‌طور صریح برای جلوگیری از انعقاد قرارداد کانادا و مکزیک با چین طراحی شده تا کالاهای چینی به‌راحتی به پشت دروازه ایالات متحده آمریکا نرسد. با توجه به موانع پیش‌روی چین پیوستن به پیمانCPTPP در کوتاه‌مدت امری بعید و سخت است ولی حتی اگر اقدام چین در این زمینه به‌صورت نمادین نیز باشد، برای این کشور در وجه بین‌المللی آن بسیار باارزش است. درخصوص پیوستن به پیمان CPTPP تنها چین خواستار عضویت در آن نیست بلکه کشورهایی مانند انگلستان، اندونزی، کره جنوبی، تایلند و فیلیپین خواهان پیوستن به این پیمان هستند. درباره ایالات متحده آمریکا اما پس از روی‌کارآمدن جو بایدن تحرکاتی درخصوص پیوستن مجدد به پیمان CPTPP از سوی دولت این کشور صورت نگرفته است.
*کارشناس آسیای مرکزی و قفقاز
1) Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership
2) یک نوع استراتژی برای مقابله با شرکت یا دولت‌های متخاصم :Poison pill