مروری کوتاه بر کتاب «حیات چیست؟»
چیستان حیات
پل نرس، ژنتیک‌دان و زیست‌شناس سلولى اهل انگلستان است که بر روى چگونگى کنترل تولید مثل سلولى پژوهش کرده است. این فرایند پایه رشد و تکامل همه موجودات زنده است. او رئیس مؤسسه فرانسیس کریک در لندن است و به‌عنوان مدیر اجرائى مؤسسه پژوهش سرطان بریتانیا، رئیس دانشگاه راکفلر و رئیس انجمن پادشاهى کار کرده است
مریم همتی: پل نرس، ژنتیک‌دان و زیست‌شناس سلولى اهل انگلستان است که بر روى چگونگى کنترل تولید مثل سلولى پژوهش کرده است. این فرایند پایه رشد و تکامل همه موجودات زنده است. او رئیس مؤسسه فرانسیس کریک در لندن است و به‌عنوان مدیر اجرائى مؤسسه پژوهش سرطان بریتانیا، رئیس دانشگاه راکفلر و رئیس انجمن پادشاهى کار کرده است. او در سال ٢٠٠١ جایزه نوبل در فیزیولوژى و پزشکى را به اشتراک گرفت و جایزه آلبرت لسکر و مدال‌هاى رویال و کاپلى انجمن پادشاهى را دریافت کرده است. در کتاب «حیات چیست؟» او به توضیح پنج مفهوم عمده در زیست‌شناسى یعنى «یاخته»، «ژن»، «تکامل توسط انتخاب طبیعى»، «حیات همچون شیمى» و «حیات همچون اطلاعات» مى‌پردازد. همچنین توضیح مى‌دهد که اینها از کجا آمده‌اند، چرا اهمیت دارند و چگونه با همدیگر تداخل مى‌کنند، هنوز هم تغییر مى‌کنند و امروزه پیوسته در حال تکمیل‌شدن هستند. او در این کتاب درباره علت علاقه به تحصیل زیست‌شناسى چنین مى‌نویسد:
«شاید یک پروانه بود که نخست باعث شد من به طور جدى درباره زیست‌شناسى به فکر بیفتم. اوایل بهار بود؛ شاید 12 یا 13 سال داشتم و در کنار باغچه نشسته بودم که یک پروانه زرد‌رنگ در حال گردش از روى پرچین پرواز کرد؛ سپس برگشت و به مدت کوتاهى بر روى آن نشست؛ فقط به اندازه‌اى که من بتوانم رگه‌ها و خال‌هاى ظریف روى بال‌هایش را ببینم؛ سپس سایه‌اى آن را برآشفت و دوباره پرواز کرد و در آن سوى پرچین ناپدید شد. آن پروانه که شکل کامل و پیچیده‌اى داشت، باعث شد تا من به فکر فرو بروم. در نظر من این پروانه هم کاملا متفاوت و هم تا حدودى آشنا بود. او هم مانند من به طور مسلم زنده بود: مى‌توانست حرکت کند، مى‌توانست حس کند، مى‌توانست پاسخ دهد و به نظر مى‌رسید پر از هدف باشد. من در شگفت بودم که زنده‌بودن واقعا چه معنى مى‌دهد؟ به عبارت کوتاه‌تر، حیات چیست؟ من بیشتر زندگى‌ام را درباره این مسئله فکر کرده‌ام، ولى یافتن یک پاسخ رضایت‌بخش آسان نیست. شگفت آنکه شاید تعریف متعارفى از حیات وجود نداشته باشد؛ اگرچه دانش‌ورزان طى اعصار با این مسئله درگیر بوده‌اند. اگرچه عنوان حیات چیست؟ این کتاب با بى‌پروایى از یک فیزیک‌دان به نام اروین شرودینگر گرفته شده است که کتاب تأثیرگذارى با همین عنوان در سال ١٩۴۴ منتشر کرد. تمرکز عمده او فقط بر روى یک جنبه مهم حیات بود؛ چگونه موجودات زنده چنین نظم و یک‌شکلى قابل‌توجهى را نسلى پس از نسلى دیگر در جهانى نشان مى دهند که بر طبق قانون دوم ترمودینامیک، پیوسته به سوى یک حالت بى‌نظمى و آشفتگى حرکت می‌کند. شرودینگر به‌درستى این را مسئله بزرگى مى‌دید و معتقد بود که فهم توارث -یعنى اینکه ژن‌ها چیستند و چگونه در بین نسل‌ها دقیقا انتقال مى‌یابند- مسئله کلیدى است. در این کتاب من همان پرسش را مى‌پرسم: حیات چیست؟ ولى فکر نمى‌کنم که فقط رمزگشایى از توارث پاسخ کاملى را به ما خواهد داد. در عوض من پنج تا از نظریه‌هاى بزرگ زیست‌شناسى را بررسى مى‌کنم و مانند پله‌هایى که مى‌توانیم از آنها بالا برویم، هر بار یکى را به کار مى‌گیرم تا دیدگاه واضح‌ترى را درباره طرز کار حیات به دست آوریم. این نظریه‌ها مدت زیادى است که وجود داشته‌اند و معمولا به‌خوبى پذیرفته شده‌اند، براى اینکه چگونگى طرز کار موجودات زنده را توضیح مى‌دهند؛ اما من این نظریه‌هاى مختلف را به شیوه‌هاى تازه‌اى با هم جمع کرده و از آنها براى ایجاد ردیفى از اصول یکسان‌کننده استفاده مى‌کنم که حیات را تعریف می‌کند. امیدوارم به شما کمک کنند تا جهان زنده را با دید تازه‌اى ببینید. از همان اول باید بگویم که ما زیست‌شناسان اغلب از گفت‌وگو درباره ایده‌هاى بزرگ و نظریه‌هاى مهم دورى مى‌گزینیم. از این لحاظ تا حدى با فیزیک‌دان‌ها تفاوت داریم. گاهى این تصور را به وجود مى‌آوریم که ما راحت‌تر هستیم تا خود را در جزئیات غوطه‌ور کنیم؛ مانند فهرست‌کردن و توصیف‌کردن، چه فهرست‌کردن همه گونه‌ها در یک زیستگاه معین، شمارش موهاى ساق یک سوسک یا ردیف‌یابى هزاران ژن. شاید این تنوع حیرت‌آور و عظیم طبیعت است که باعث مى‌شود جست‌وجوى نظریه‌هاى ساده و ایده‌هاى وحدت‌بخش به نظر دشوار بیاید؛ ولى ایده‌هاى مهم و فراگیر از این نوع در زیست‌شناسى وجود دارد و آنها به ما کمک مى‌کنند تا حیات را با همه پیچیدگى‌هایش درک کنیم».
درباره نویسنده
پل نرس، زیست‌شناس برجسته بریتانیایى، به زیبایى غناى حیات و پیچیدگى آن را ترسیم کرده و اهمیت نقش زیست‌شناسى را در زمان ما که جهان پیوسته آلوده‌تر می‌شود، بازگو می‌کند. او براى زنده‌ماندن در برابر چالش‌هایى که بشریت با آن روبه‌رو است، مانند تغییر آب‌وهوا، گرمایش، همه‌گیرى‌ها، از بین رفتن گونه‌هاى گیاهى و جانورى و امنیت غذایى، تأکید می‌کند که ما باید بفهمیم که حیات چیست؟ پل نرس که بعضى ژن‌هایى را که در تقسیم سلولى شرکت دارند، کشف کرده است به عمق زیست‌شناسى مى‌رود و خصوصیات اساسى حیات را براى ما روشن می‌کند. او الهام‌بخش نسل جدیدى از زیست‌شناسان است. کتاب براى خواننده عادى قابل فهم است؛ چون به زبان ساده‌اى نوشته شده است. اگر کسى مى‌خواهد بداند که حیات چگونه عمل می‌کند، باید این کتاب را بخواند. او توضیح مى‌دهد که فرایند حیات چگونه آغاز می‌شود و چگونه به پیش مى‌رود و به‌خوبى عنوان کتاب را توضیح مى‌دهد. همه ما به‌عنوان یک موجود زنده باید فرایند حیات را بشناسیم و در حفظ آن در هر سطحى از یک گیاه ساده و کوچک تا جانداران پیچیده در این کره زمین کوشا باشیم. این کتاب مى‌تواند زندگى گیاهان و جانوران زیادى را نجات دهد.